Stikstof: geen ‘crisis’, meer een probleempje

Wij wilden ook meedoen met Natura 2000 


Simon Rozendaal   14-11-2019    Elsevier Weekblad

In het Kroatische dorp Ston zag ik iets tussen boom en struik in, met groen-rode, harde vruchten en onderaan dat onmiskenbare kroontje, schrijft Simon Rozendaal. Zou dit hem zijn? De boom van goed en kwaad waarvan Adam en Eva volgens sommige schriftgeleerden snoepten waarna ze het paradijs moesten verlaten? 

Al googelend bleek dat het inderdaad een granaatappelboom was. Opeens zag ik ze overal. Als je om de baai van Kotor heenrijdt, zie je vanuit je ooghoeken – goed blijven opletten, want Montenegrijnen hebben een eigenaardige rijstijl – om de paar meter een groen-rode flits. Het viel me rijdend door die landen sowieso op, niet voor het eerst natuurlijk, dat het buitenland niet alleen veel groter is dan Nederland maar ook aanzienlijk meer natuur heeft. Wij leven in een dichtbevolkt land. Alleen voorbij strandpaal 16 op Schiermonnikoog hebben wij nog een woeste wereld, waar je met enig doorzettingsvermogen kunt verdwalen. 

Wij wilden ook meedoen met Natura 2000 

Toen alle Europese landen aan het eind van de twintigste eeuw fraaie vaderlandse natuurgebieden moesten indienen, wilde Nederland niet achterblijven en kwam het met een hele reeks die later als beschermd ‘Natura 2000-landschap’ werden gehonoreerd. 

Sommige daarvan terecht, zoals het Waddengebied, de Oosterschelde en het IJsselmeer. Die kunnen de concurrentie met de baai van Kotor aan. Maar het landgoed Meijendel in Den Haag als uitzonderlijk natuurgebied kwalificeren, is te veel eer. Het betreft een zanderige postzegel van een paar vierkante kilometer. Niet om Hagenezen te beledigen, maar het is van een iets ander kaliber dan het Bialowieza-oerbos op de grens van Polen en WitRusland. 

Toch is de verbouwing van de Tweede Kamer in Den Haag uitgesteld vanwege de ‘stikstofcrisis’, en in het bijzonder de stikstofdepositie in landgoed Meijendel.


Nederland heeft inderdaad teveel ammoniak 

Laten we even stilstaan bij dit zwaar opgeblazen milieuprobleem. Allereerst: het klopt dat Nederland een hoge concentratie aan NOx en ammoniak heeft, de stikstofverbindingen waarom het gaat. Zoals in het TNO-rapport staat, dat bij de Tweede Kamer valt op te vragen, zijn de concentraties daarvan in Nederland viermaal zo hoog als het Europese gemiddelde. Dat is niet gefabuleerd door malicieuze modellen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, zoals sommige malende boeren menen, dat is echt zo en kan ook vanuit de ruimte worden geobserveerd met satellieten

NOx en ammoniak dalen voortdurend 

Ook klopt het dat de Nederlandse veeteelt verantwoordelijk is voor het merendeel van de stikstofemissie. Wat er echter nooit bij wordt verteld in alle rapporten over milieuvervuiling in Nederland – en het TNO-rapport is daarop geen uitzondering – is dat de vervuiling voortdurend minder wordt. Ook hier. De uitstoot van die ene vorm van stikstof – NOx, dat ontstaat bij hoge temperaturen en dus afkomstig is van verkeer en industrie – is sinds 1990 met ongeveer 60 procent gedaald. Hetzelfde geldt voor dat andere stikstofprobleem, ammoniak, dat vooral door de veeteelt wordt veroorzaakt. 

Een beetje ammoniak is een zegen 

Ammoniak is sowieso geen prangend wereldprobleem. Het is geen CO2, dat vele decennia in de atmosfeer aanwezig blijft en de potentie heeft om de zeespiegel versneld te doen stijgen. Het is geen giftige substantie, zoals zwaveldioxide of fijnstof waardoor mensen wellicht eerder dood gaan. Het is zelfs de vraag of dit echte luchtvervuiling is. Hoe dan ook is de luchtvervuiling in Nederland minder dan zij in eeuwen is geweest. 

Ammoniak is, om het plat te zeggen, gewoon pislucht die binnen een paar uur en binnen een paar kilometer neerslaat en dan plantenmest vormt. Een beetje ammoniak is een zegen voor de natuur. Wel is het een probleem voor dophei en andere zeldzame planten in - onvruchtbare natuurgebieden. Die dreigen te worden overwoekerd door sommige grassen en berkenbomen die welig tieren bij stikstof.

Dat is geen ‘crisis’, meer de categorie steentje-in-de-schoen. Het is een vervelend bijeffect van een veehouderij die op intensieve en dus milieuvriendelijke wijze produceert voor een heel continent. 

Het is opmerkelijk dat het natuurarme Nederland strengere eisen stelt dan het rijk van natuur voorziene Duitsland. En het is tijd dat kabinet en provincies de stikstofnormen heroverwegen.

Elsevier