Mantelzorg steeds vaker taak ouderen

De vraag van 75-plussers naar mantelzorg explodeert in 2040. Tegelijk daalt het aantal mensen dat zorg kan geven. Wat is er aan de hand?


9-11-2019

1. Hoe hard stijgt de vraag naar mantelzorg? 

De groep 75-plussers die mantelzorg nodig heeft neemt in de komende twintig jaar met 70 procent toe. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving. Kregen in 2018 nog 230.000 zelfstandig wonende 75-plussers mantelzorg, in 2040 zijn dat er waarschijnlijk 390.000. De onderzoekers hebben nota bene ’rekening gehouden met de verwachting dat ouderen jonger dan 85 in de toekomst gezonder zullen zijn dan nu en dus minder nodig hebben’. In diezelfde periode neemt het aantal mensen dat wekelijks vier uur of meer mantelzorg verleent veel minder hard toe. Die groep stijgt met nog geen 7 procent; van 1,11 miljoen naar 1,18 miljoen. 

 2. Hoe zorgelijk is de toekomst? 

De langdurige, onbetaalde zorg voor chronisch zieken, gehandicapten en hulpbehoevenden door naasten, komt in het gedrang. ,,De pijn wordt voelbaar”, zegt directeur Truus Oud van het Mantelzorgcentrum. Dat is het kenniscentrum en de hulplijn voor mantelzorgers in Noord Kennemerland en de Kop van Noord-Holland. ,,We hebben steeds meer ouderen en die wonen steeds langer thuis. Met soms alle getob en gehannes van dien. Ze hebben steeds zwaardere zorg nodig, terwijl de mantelzorger zelf ook een dagje ouder wordt.” Je moet als oudere tegenwoordig zeer veel gebreken hebben wil je in aanmerking komen voor het verpleeghuis. Truus Oud: ,,De overheid doet een appel op de liefdevolle relatie tussen partners en tussen kind en ouder, om te mantelzorgen. Tegelijk moeten we participeren op de arbeidsmarkt én langer doorwerken. Het systeem piept en kraakt.” 


 3. Is er in de toekomst nog wel genoeg mantelzorg voor ouderen? 

Dat wordt wel een issue. Vorig jaar stonden tegenover elke oudere die mantelzorg ontvangt nog vijf mantelzorgers. Maar volgens de onderzoekers zijn er in 2040 slechts drie mantelzorgers per hulpbehoevende beschikbaar. Dat is een landelijk gemiddelde. Buiten de Randstad, vooral in krimpgebieden aan de rand van Nederland waar jongeren wegtrekken, is de verhouding in de toekomst nog slechter. Ook de kop van Noord-Holland steekt ongunstig af. ,,Het platteland vergrijst”, zegt Truus Oud van het Mantelzorgcentrum. Ook het Gooi en de Vechtstreek vergrijzen. Vooral het aantal mantelzorgers onder de 75 jaar daalt. Opvallend is dat de groep mantelzorgers van 75 jaar en ouder relatief juist groeit. ,,Ik denk dat er altijd mensen blijven opstaan om mantelzorg te verlenen. Maar als je ziet hoe zwaar de belasting is voor de groep die overblijft, is dat echt zorgelijk. Ze doen het, maar vraag soms niet hoe”, zegt Oud. 

4. Ouderen die zelf de zorg voor ouderen op hun schouders nemen?

Mantelzorgers worden volgens het rapport steeds ouder. Vorig jaar was 10 procent van hen zelf 75-plus. Hun aandeel stijgt naar 18 procent in 2040. Een toename van bijna 80 procent. Oudere mantelzorgers geven bovendien vaak veel uren zorg. ,,Een steeds groter deel van de zorg voor ouderen zal worden geboden door ouderen die mogelijk zelf ook ondersteuning nodig hebben”, concluderen de onderzoekers. 

Vooral ’aan de randen van Nederland’ zijn ouderen steeds meer op elkaar aangewezen. Hun kinderen wonen minder vaak in de buurt. ,,We doen er alles aan om de nood onder vermoeide, overbelaste mantelzorgers te ledigen”, zegt Truus Oud. Het Mantelzorgcentrum regelt onder andere respijtzorg. Een professional of vrijwilliger neemt dan tijdelijk de zorg over, zodat de mantelzorger op adem kan komen. 

5. Houdt de mantelzorger het nog vol? 

Een op de tien mantelzorgers is overbelast. Zij kampen met gezondheidsproblemen, verzuim op werk of achterblijvende schoolresultaten. Een op de vijf mantelzorgers staat er alleen voor. De hulpbehoevende wil alleen door hen geholpen worden, of er is gewoon niemand anders beschikbaar. Vrouwen ervaren mantelzorg zwaarder dan mannen. 

Mantelzorgers die hun partner verzorgen voelen de meeste druk. Het Sociaal en Cultureel Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving willen de samenleving wakker schudden. ,,De toename van het aantal hoogbejaarde ouderen dat mantelzorg nodig heeft, is veel groter dan die van het aantal mantelzorgers. Terwijl ook de druk op de professionele zorg groter wordt. Dit rapport is een signaal om hierover nu al de discussie te gaan voeren.” 

 Annemarie de Jong