Wanneer valt eindelijk het kwartje bij de christen-democraten?24-11-2019
De kiezers van het CDA zijn weggelopen naar rechts en laten zich niet terughalen met een linksere koers, schrijft Roelof Bouwman. Wanneer valt eindelijk het kwartje bij de christen-democraten?
In de politiek, zo wordt vaak gezegd, bestaan geen kant-en-klare recepten voor electoraal succes. Dat neemt gelukkig niet weg dat het mogelijk is om van verkiezingsoverwinningen en verkiezingsnederlagen iets te leren.
Roelof Bouwman is historicus en journalist. Hij schrijft wekelijks over politiek, geschiedenis en media.
Zo is het ook bij het CDA. De electorale geschiedenis van die partij kent twee duidelijke pieken.
Bij de eerste piek hoort de naam van Ruud Lubbers. Onder zijn leiding klom het CDA bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1986 naar 54 zetels: negen zetels winst.
Bij de tweede piek hoort de naam van Jan Peter Balkenende. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 bezorgde hij de christen-democraten veertien zetels winst. Voor het eerst sinds de jaren tachtig was het CDA – met 43 zetels – weer de grootste partij.
Successen van het CDA waren te danken aan rechtse standpunten
Het is geen geheim waaraan die successen waren te danken. In 1986 scoorde het CDA dankzij het ‘no-nonsense’-beleid van Lubbers – in samenwerking met coalitiepartner VVD en door links te vuur en te zwaard bestreden.
In 2002 won Balkenende doordat hij, anders dan zijn collega-lijsttrekkers Ad Melkert (PvdA), Hans Dijkstal (VVD) en Thom de Graaf (D66), graag benadrukte dat hij het op veel punten eens was met de rechtse nieuwkomer Pim Fortuyn.
Behalve grote overwinningen beleefde het CDA ook dramatische nederlagen. Twee keer verloor de partij bij Kamerverkiezingen twintig zetels: in 1994 en in 2010. Beide keren was dat nadat het CDA was gaan regeren met de PvdA. Vooral de uitslag van 2010 was desastreus: het CDA werd gehalveerd. De weggelopen CDA-kiezers vertrokken voor het overgrote deel naar de VVD en de PVV.
Ideologische afsplitsing zou kleurloos CDA goed doen, schreef Afshin Ellian na het aftreden van Sybrand Buma
Toch is de conclusie dat de achterban van het CDA een groter zwak heeft voor ‘rechts’ dan voor ‘links’ zeer omstreden in christen-democratische kring. Van oudsher zijn progressieve protestanten in de top van de partij sterk oververtegenwoordigd. Ze vormen – de term is van historicus Bart Jan Spruyt – een ‘progressieve prop’ die ervoor zorgt dat het CDA geregeld de electorale boot mist.
Neem de gereformeerde dominee Ruth Peetoom. Als partijvoorzitter (2011-2019) spande zij zich er voortdurend voor in om de aan rechts verloren kiezers terug te winnen met een linksere koers.
Conservatieve Buma vaak door de knieën voor progressieve partijgenoten
Partijleider Sybrand Buma (2012-2019) wekte – onder meer in zijn HJ Schoo-lezing van 2017 – de indruk een bedachtzame conservatief te zijn. Maar in de praktijk ging hij nogal eens voor progressieve partijgenoten door de knieën. Met als dieptepunt, in januari, de wonderlijke draai over het zoveelste kinderpardon: eerst was het CDA tegen, toen opeens voor.
Het leverde de partij niets op. Op 20 maart beleefde het CDA de slechtste Provinciale Statenverkiezingen uit de historie. Op 23 mei volgde de slechtste uitslag ooit bij verkiezingen voor het Europees Parlement. Van de 3,8 miljoen Nederlandse katholieken – ooit de electorale basis van de partij – stemt nog maar 17 procent op het CDA, berekende opiniepeiler Maurice de Hond. Meer dan 40 procent geeft de voorkeur aan Thierry Baudet, Geert Wilders of Mark Rutte. Hoewel deze groep kiezers cruciaal is voor electoraal herstel van het CDA, lijkt de overwegend protestantse partijleiding er geen enkele affiniteit mee te hebben.
Bizarre bokkesprong over agrarische sector doet CDA dalen in de peilingen
Lees ook deze column van Gerry van der List over het CDA: zij aan zij met Wopke of Hugo?
Ook deze maand maakte het CDA weer een bizarre bokkesprong. In een discussienota van het eigen wetenschappelijk instituut kreeg de agrarische sector, toch al geplaagd door stikstofperikelen, te horen dat het met de Nederlandse rol als voedselexporteur wel wat minder kan. In de peilingen zakte de partij naar veertien zetels. Onder druk van boze boeren paste het CDA-congres de tekst aan.
Hoe lang blijven de christen-democraten zichzelf nog kwellen? Lubbers (1986) en Balkenende (2002) lieten zien hoe het CDA verkiezingen kan winnen: houd links op afstand en wees aardig voor rechts. Of de nieuwe lijsttrekker nu Mona Keijzer, Wopke Hoekstra of Hugo de Jonge heet – zo moet het dus.
Elsevier
0 reacties :
Een reactie posten