De gevolgen van biomassahonger, ecologen-lobby en perverse verdienmodellen

Betekenis bos verdient meer aandacht.6-11-2019

In de boswachterij Schoorl en omgeving zijn sinds midden 19e eeuw bomen geplant (om het stuivende zand vast te leggen), die geleidelijk aan een grote betekenis hebben gekregen voor alle functies die bij bos horen (ecologie, houtvoorziening , recreatie, toerisme en beschutting). Een oase voor de wijde omgeving, die het karakter van een open landschap heeft.

Van de redactie:

Wij willen wijzen op de ontwikkelingen rond de boskap in de Schoorlse duinen, waar Staatsbosbeheer dreigt om wederom een stuk bos op te offeren aan “stuifzandnatuur”. Wij bedenken ons alle recente gevolgen van het toewijzen van een Natura 2000 status, en ook de grote afhankelijkheid van biomassa voor het “behalen van klimaatdoelen” en zijn benieuwd naar het grotere verband. De actie (een burgerinitiatief; waarmee de ruimte wordt gemaakt het agendapunt toe te lichten bij Provinciale Staten) tegen deze ogenschijnlijk zinloze kap kunnen wij ondersteunen. Zie ook de toelichting helemaal onderaan en het filmpje direct hieronder, dat weliswaar gretig gebruik maakt van Amazonewoud- en klimaat-retoriek, maar verder een goed overzicht geeft van de beoogde schaal van ingrijpen.

Tegen deze achtergrond publiceren we hier het advies dat is opgesteld door Leffert Oldenkamp, publicist over bos en natuurbeheer, voormalig regiohoofd Staatsbosbeheer in Gelderland en praktijkonderzoeker, dat bijna twee jaar geleden is uitgebracht (Wageningen, 5-1-2018)

Dit advies is op persoonlijke titel tot stand gekomen na terreinbezoek en gesprekken met huidige en voormalige beheerders van Staatsbosbeheer (SBB) in Schoorl en na gesprekken met vertegenwoordigers van de Stichting.

Aldus Leffert Oldenkamp nu over wat er gaande is:

Schoorl past in het beeld van bosomvorming voor natuurbeelden uit het verleden , die tegen het gezonde begrip in druisen. Heel Nederland wordt er door getroffen. Natura 2000 zou onder meer daarvoor moeten worden geëvalueerd.

Al die functies kunnen – bij consistent beheer over grote oppervlakte – op peil blijven, wanneer door regelmatige verjonging en door gevarieerde maatregelen in opgroeiend bos steeds opnieuw oud bos kan ontstaan. Staatsbosbeheer heeft geleidelijk die consistentie laten varen door onvoldoende aandacht te geven aan boomsoorten die forse afmetingen kunnen krijgen ( karakteristiek van Schoorl). Voor het beheerplan dat rond 2010 werd opgesteld werden de gegevens van de toen beschikbare bosinventarisatie uitsluitend gebruikt voor de habitattypen van Natura 2000. Niet voor een analyse ten behoeve van eventuele multifunctionele bossen, die wel in het landelijk beleid van SBB voorkomen, maar weinig aandacht krijgen in Natura 2000.

In de daaraan voorafgaande periode werd nog een beheerplan opgesteld waarin al begonnen werd met kleinere omvormingen van bos. Volgens een voormalige beheerder werd dat toen door de geraadpleegde omgeving geaccepteerd, omdat er duidelijke winstpunten zaten in de nog ouder wordende overblijvende bossen met afwisselende open terreintjes. Bovendien kreeg dit aspect steeds meer aandacht voor het toerisme.

Geleidelijk werden ook activiteiten uitgevoerd die niet in formeel vastgestelde plannen voorkwamen. Zo werd in 1997 een doorsteek door de duinen gemaakt om iets nieuws te proberen, wat niet het gewenste resultaat heeft opgeleverd.
In de jaren 2009-2010-2011 heeft Schoorl met meerdere bosbranden te maken gehad. Voor “herstel na de branden” kwam geld beschikbaar, maar het duurde vijf jaar voordat men tot het “herstel” over ging. De begroeiing, die inmiddels spontaan was ontstaan, werd verwijderd, waaronder beschermde heidevelden.

Vanuit Economische Zaken en de Provincie kwam geld beschikbaar voor uitvoering van PAS maatregelen, wat mede aanleiding was om nog meer vegetatie ( waaronder bos) op te ruimen. De geldstromen hadden geen relatie met de tot dan bestaande plannen voor Schoorl. Terreinen werden omgevormd om chips te leveren aan de stadsverwarming in Purmerend of om het vastgelopen landbouwbeleid te steunen of om het inmiddels gelanceerde Natura 2000 plan in te vullen. Alles zonder (structureel) overleg met de omgeving.

(Staatsbosbeheer en Provincie verwijzen naar een zogenaamde ‘klankbordgroep’. Maar deze past niet binnen de kaders waarmee SBB momenteel furore maakt in haar beleid richting omgeving van haar terreinen. De onderhavige klankbordgroep werd grotendeels gevormd door professionals, die ook al in een voorbereidende projectgroep zitting hadden. Meerdere afgevaardigden van de bewonersverenigingen hebben verklaard dat bij incidentele contacten nooit over de grote schaal van gebiedsverandering, waaronder kap- en afgraven, is gesproken. Ook niet tijdens een excursie in 2012.)

Tegelijkertijd ontstond er een stroming onder ecologen om meer dynamiek in de terreinen. Doeltypen uit de habitatrichtlijnen werden als kapstok gebruikt, maar niet de mogelijkheden en onmogelijkheden in het betreffende terrein. Bovendien wordt dynamiek door de natuur zelf bestreden: open gemaakte terreinen groeien snel dicht. Zelfs met frequente en dure beheermaatregelen worden de beoogde natuurdoelen nauwelijks gehaald. Daarentegen is dynamiek die op gevarieerde tijdstippen en op wisselende plekken ontstaat bij consistent bosbeheer veel bestendiger.

Sommige van de maatregelen werken zelfs averechts. Zo wordt bij het verbranden van chips uit het Schoorlse bos bij de stadsverwarming in Purmerend aanzienlijk meer CO₂ uitgestoten dan met aardgas, waarmee de installatie voorheen werd gestookt. Bovendien is het CO₂ –vasthoudend vermogen van de bossen in Schoorl aanzienlijk gedaald door de verwijdering van bomen.

De PAS regeling is bedoeld om het effect van stikstof uitstoot uit de veeteelt te verzachten. Echter de maatregelen die daarvoor in natuurterreinen worden uitgevoerd leveren zelf ook uitstoot ( CO₂ , stikstofverbindingen etc.) terwijl de terreinen vervolgens gevoeliger worden voor stikstof depositie. Bovendien is bekend dat in de minerale, aanvankelijk nog stuivende gronden grote hoeveelheden stikstof worden gebonden door bacteriën. Dit vormt één van de verklaringen dat stuivend zand niet uit zichzelf in beweging blijft.

Kortom de recente plannen voor Schoorl dienen beter te worden onderbouwd. Vooral de belangrijke en ondertussen veronachtzaamde functies van een groot bosareaal dienen te worden uitgewerkt (binnenkort verschijnt er een nieuwe bosinventarisatie). Daarnaast dienen de grote beperkingen en enorme kosten van natuurdoeltypen uit de habitatrichtlijnen in beeld te komen. Bos verdient beter.

Gezien de deskundigheid die wordt getoond in de geschriften van de Stichting tot behoud van het Schoorlse en Noord-Kennemer Duingebied en gezien de brede aanhang die deze Stichting inmiddels heeft verworven zouden Staatsbosbeheer en Provincie gezamenlijk kunnen optrekken met deze positief ingestelde actiegroep.

Toelichting situatie Schoorl van de Duinstichting