'de sluipende machtsovername door de rechterlijke macht van de democratie'.
FD Ulco Jonker 16-11-2019
Het was een handige metafoor waarmee Mark Rutte ook meteen de politieke buil op zijn eigen voorhoofd kon verklaren: 'eind mei zijn wij tegen het stootblok van de Raad van State gereden als samenleving'. Geschokt en verdoofd wankelde bestuurlijk Nederland aangevoerd door de hoofdmachinist zelf vervolgens naar de nooduitgang.
Getergd stamelde Rutte in het coalitieoverleg binnenskamers nog dat hij net zo goed zijn partij kon opheffen als hij de VVD-stemmers weer 100 kilometer per uur moest laten rijden, meldden ingewijden aan RTL-nieuws. Om vervolgens bij de bekendmaking daarvan te verklaren dat de enige rechtvaardiging om zo'n 'rotmaatregel' te nemen was gelegen in het feit dat hij niet eerder zo'n grote crisis had meegemaakt.
Qua bestuurlijke complexiteit dan. Want de financiële crisis en de eurocrisis, MH17, klimaatverandering, brexit en vluchtelingencrisis hadden en hebben aanzienlijk meer impact. Dat het land sinds de uitspraak van de Raad van State in mei over de ondeugdelijkheid van het stikstofbeleid (Programma Aanpak Stikstof) 'op slot' ging, was in ieder geval nog niet zichtbaar in de uitbundige economische groei in het derde kwartaal. De bouw groeide het sterkst van allemaal, met 5,3%. De landbouw volgde met 4,1%.
Crisis is dan ook een groot woord voor wat feitelijk een juridisch-bestuurlijk probleem is. Maar de inflatie van het begrip crisis in de verwarring over de aanpak van overlast van stikstofverbindingen, staat niet op zichzelf. We hebben al een pensioencrisis en ook de Belastingdienst, die 99% van de benodigde belastingen en premies op tijd incasseert, verkeert in een voortdurende staat van 'chaos' of 'crisis'.
Wat ze gemeen hebben is dat het probleem waarop het dramatische etiket wordt geplakt, niet van buitenaf komt maar endogeen is. In het bestuurscomplex van ambtenaren, bestuurders en politici worden wetten en regels bedacht die vaak het hogere ideaal vertegenwoordigen. We beschermen de natuur of steunen minder draagkrachtigen met toeslagen.
Vervolgens moeten conflicterende belangen worden verenigd. Bescherming van natuurgebieden moet in een klein land met 17,4 mln inwoners samengaan met een industrie die ervoor zorgt dat 'ruim 100 miljoen mensen in 140 landen dagelijks vlees van Nederlandse makelij consumeren'. Voor €13 mrd aan toeslagen moet zonder lastige vragen of omwegen worden voorgeschoten, maar fraude daarmee keihard worden bestreden.
De beste bedoelingen stapelen zich op in een complex van regels en uitvoering waarin samenleving en bestuur gemakkelijk verdwalen. De wet, bedoeld om vertrouwen en houvast te geven, wordt door een politiek gedicteerde rigide of lankmoedige toepassing een steen des aanstoots, een bron van onbegrip en verontwaardiging.
Wat in de CAF-zaak gebeurde is symptomatisch. Checks en balances gingen in de uitvoering 'verloren in ambtelijk overleg en collectieve vastberadenheid'. Iedereen doet zijn best, maar door een collectieve tunnelvisie gaat het fout. De PAS-aanpak deugde in principe, vond ook het EU-hof vorig jaar. Maar in de praktijk werd ermee gesjoemeld: nieuwe stikstofdepositie was toegestaan zonder de vereiste zekerheid over compensatie.
Zo belandde het probleem op het bord van de hoogste bestuursrechter. De Raad van State kreeg vorig jaar meer dan 50 keer per zittingsdag het laatste woord in grote en kleine conflicten tussen burgers en de boven hen gestelden, of tussen bestuurders onderling. Thierry Baudet spreekt van 'de sluipende machtsovername door de rechterlijke macht van de democratie'.
Zie ook het Urgenda-vonnis waarin de staat wordt verplicht om de uitstoot van broeikasgassen met 25% te verminderen of de rechterlijke aansporing om kinderen van IS-strijders en zo nodig ook hun ouders naar Nederland te halen.
Baudet kreeg steun voor een onderzoek naar deze 'dicastocratie' of 'rechtersstaat' van onder andere PVV, VVD, CDA, SGP, Denk en SP. Al heeft de VVD'er Tobias van Gent, die de Raad van State zélf hierover om advies wil vragen, het volgens Baudet niet begrepen. 'De Raad van State is juist het probleem'.
Dat Hoge College van Staat kaatst in het jaarverslag zelf de bal terug. De wetgever, parlement en kabinet, laat volgens haar de normen die ze zelf zou moeten vastleggen in het algemeen belang steeds vaker over aan de uitvoerende macht. Dat 'doet afbreuk aan de functie van wetgeving als rechtsstatelijke waarborg'. Met andere woorden: politici die willen dat hun wil ook echt wet is en blijft, moeten zorgen voor betere wetten en controle op de uitvoering ervan.
FD
0 reacties :
Een reactie posten