Asbestdaken, daar zijn we voorlopig nog niet af

Jaarlijks sterven 900 tot 1300 mensen in Nederland aan asbestgerelateerde ziekten.

5-10-2019



Asbest is brandwerend, isolerend en slijtvast. En is daarom lang op grote schaal gebruikt voor de bouw van huizen, schuren en bedrijfspanden. Keerzijde is dat blootstelling aan de asbestvezel longvlies- en buikvlieskanker en longkanker veroorzaakt. Niet voor niets verwijderen asbestsaneerders de dakplaten in beschermende witte pakken en met filtermaskers. Ze hebben nog ruim 33.000 daken in Noord-Holland Noord te gaan. 

Volgens de meest betrouwbare schattingen, onder meer gebaseerd op cijfers van de Gezondheidsraad, sterven jaarlijks 900 tot 1300 mensen in Nederland aan asbestgerelateerde ziekten. Hoeveel dat er in deze regio zijn is volgens longarts Bart Alberts van het Dijklander Ziekenhuis in Hoorn en Purmerend niet exact aan te geven. „De meest voorkomende asbestziekte is longvlieskanker”, zegt Alberts. „Deze vorm van kanker wordt bijna altijd door inademing van asbest veroorzaakt.” 

Het Dijklander Ziekenhuis stelde in de jaren 2017, 2018 en 2019 tot nu toe bij veertien patiënten de diagnose longvlieskanker. In negen gevallen gebeurde dit in het ziekenhuis in Hoorn, vijf keer gebeurde dit in de vestiging in Purmerend. Volledig is dit cijfer niet, omdat niet altijd wordt aangetoond dat asbest in het spel is. Ook belanden patiënten in ziekenhuizen verderop. 

Restpartij 

De risico’s van asbest zijn al lang bekend. Niet voor niets werd in 1983 het gebruik van sommige asbestsoorten al verboden. Het totaalverbod op alle asbesthoudende materialen volgde tien jaar later. Het spul mag sindsdien niet meer worden toegepast in de bouw en machines. „In panden die daarna gebouwd zijn, zit het als het goed is niet meer. We komen het echter nog steeds tegen als oude platen zijn hergebruikt. Opa deed dat. En aannemers hadden soms nog een partij over”, vertelt Louis Winder. Hij is toezichthouder op asbestgebied van de Omgevingsdienst Noord-Holland Noord. Bij de regionale milieudienst zijn negen mensen continu met asbest bezig. 

De Gezondheidsraad stelde in 2010 dat asbest nog gevaarlijker is dan al werd verwacht. Dit leidde ertoe dat de overheid een asbestdakenverbod aankondigde. Wat zou betekenen dat alle asbestdaken in 2025 gesaneerd moeten zijn. De Eerste Kamer stemde het wetsvoorstel hiertoe echter deze zomer weg. Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat beraadt zich nu op nieuwe regelgeving voor het verwijderen van asbestdaken. 

Gecertificeerde bedrijven voeren intussen een slordige 2200 asbestsaneringen per jaar uit in Noord-Holland Noord. „Doordat het asbestdakenverbod van de baan is, daalt de prijs van het saneren nu al”, ziet Winder. „Projecten worden afgezegd. Saneringsbedrijven bellen mij al of er nog werk is. Dan weet je wel hoe laat het is.” 

Risico’s 

Vroeg of laat zullen ook van die laatste ruim 33.000 daken in Noord-Holland Noord de asbestplaten moeten worden vervangen door platen van staal of kunststof. „Aan asbestdaken zitten risico’s voor de volksgezondheid en hoge kosten als er brand uitbreekt of schade door storm”, stelt manager toezicht en handhaving Jeroen Vogel van de omgevingsdienst. „Verzekeraars bouwen hun schaderegelingen voor asbestaken af. En de bodemvervuiling neemt toe doordat asbestdeeltjes op de grond vallen doordat het dak verweert.” 

Woningcorporaties zijn bezig om hun woningen en schuurtjes gefaseerd te ontdoen van asbestdaken. „Het gaat vooral om particuliere woningbezitters en de ondernemers met bedrijfspanden, waaronder veel agrariërs, waarvoor een collectieve aanbesteding van het saneren een oplossing zou zijn”, aldus Vogel. Dit is wat in juni ambtelijk is voorgesteld aan de gemeentebestuurders en de provincie Noord-Holland. 

„De gemeenten zijn blij met onze inventarisatie. We weten nu in Noord-Holland Noord waar het asbest op de daken zit. Dit als nulmeting. Zodat we ieder jaar opnieuw kunnen bekijken wat we nog moeten doen”, zegt Vogel. „Maar voordat de gemeenten beslissen over collectief aanbesteden, willen zij weten waar het heengaat met de regelgeving en of er een asbestfonds komt. Dit fonds zou moeten worden gevuld door gemeente en provincie om de risico’s van banken af te dekken als mensen aankloppen voor een lening om asbest te saneren. De gemeenten willen eerst weten of de provincie meedoet.” 

Het verwijderen inclusief vervangen van een asbestdak kost een Noord-Hollandse ondernemer al snel 48 euro per vierkante meter, weet Winder. „Maar voor een particulier met een kleiner dak is dit duurder per meter.” Intussen zijn subsidieregelingen overal afgeschaft. „De laatste gemeenten in deze regio die nog zo’n regeling hadden, zijn Opmeer en Koggenland.”  

Verzekerd of niet 

Verzekeraars gaan verschillend om met asbestdaken. Sommige verzekeren die nog voor honderd procent. Anderen zijn hiermee gestopt, omdat de daken minstens dertig jaar oud jaar en afgeschreven zijn en de eigenaar zelf de vervanging moet betalen. „Weer andere verzekeraars doen het nog wel, maar onder de voorwaarde dat de verzekerde een saneringsplan overlegt met een termijn waarin het dak vervangen wordt”, vertelt Oscar van Elferen van het Verbond van Verzekeraars. „Nu het asbestdakenverbod van tafel is, bekijken de verzekeraars hoe zij hier mee om zullen gaan.” 

Het verbond mag van de mededingingsautoriteit geen eenduidige richtlijn opleggen. „Afstemming is al lastig”, aldus Van Elferen. „In Nederland zijn meer dan tachtig schadeverzekeraars. Er valt wat te kiezen. Als verbond pleiten wij er bij de politiek wel voor om ervoor te zorgen dat er voldoende financiële middelen zijn om te kunnen saneren. Zeker voor de particulier.” 

Minder saneringen 

Dat de subsidiepot voor asbestverwijdering van de rijksoverheid voor 2019 vorig jaar al op was en niet is aangevuld, heeft er mede voor gezorgd dat het asbestdakenverbod niet haalbaar was. Die stellige overtuiging heeft Pierre Vriend van asbestsaneringsbedrijf Vriend in Hem. „Hierdoor werden opdrachten voor sanering ingetrokken.” Het afketsen van het asbestdakenverbod zorgt ook voor minder opdrachten. Al komen er ook juist opdrachten binnen doordat verzekeraars steeds minder bereid zijn om deze daken te verzekeren. 

Vriend begon zich als sloopbedrijf op asbestsanering toe te leggen toen dit materiaal vanaf 1994 niet meer gebruikt mocht worden. „We begonnen met twee saneringen per week. Nu lopen er twee ploegen met acht tot vijftien man van ons rond die tien tot vijftien klussen per week doen”, vertelt Vriend. „We verwijderen veel asbestdaken van agrarische gebouwen, maar komen ook in een bejaardenhuis in Den Helder en slooppandjes in Amsterdam. Het is heel divers.” 

Vriend rekent tien tot twaalf euro per vierkante meter voor het saneren. Het aanbrengen van nieuwe dakplaten kost nog eens veertig tot vijftig euro per vierkante meter. „Over vijf à zes jaar zal het gros van de asbestdaken in Noord-Holland Noord weg zijn”, voorziet hij. Zijn bedrijf is ook volop bezig om inpandig asbest weg te halen, zoals in plafonds. „Als installateurs Schouten en Rutgers binnen ergens asbest tegenkomen bellen ze ons. We zijn ons ook al aan het oriënteren op het verwijderen van het schadelijke chroom 6, de grondlaag voor verf op staalconstructies. En na het asbest komt er straks een verbod op glaswol dat als isolatiemateriaal wordt gebruikt. In Duitsland mag dat al niet meer.” 

De streep door het asbestdakenverbod betekent dat de toezichthouders van de omgevingsdienst agrariërs in Noord-Holland blijven wijzen op de risico’s van hun oude daken. „Als wij bij hen brokken asbest op de grond zien liggen en het dak is stuk, dan kunnen wij een sanering van het dak via bestuursdwang afdwingen”, zegt Winder. Dit gebeurt volgens Vogel vijf tot tien keer per jaar: „Dan laten wij het weghalen op hun kosten.” 

„Schade aan het asbestdak na een storm moet men officieel ook bij ons melden”, vervolgt Winder. „Maar dat gebeurt niet. Een kapot asbestdak wordt bij ons pas gemeld na klachten van buren die zich zorgen over het asbest maken, en de dakdekker die het dak moet herstellen.” 

 Illegaal gedumpt 

Om geen kosten te hoeven maken wordt asbest ook illegaal verwijderd en in walkanten gedumpt. Bij het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier weten ze er alles van. „Zo’n tweemaal per maand hebben wij een melding van een dumping langs een sloot of weg van ons”, vertelt woordvoerder Marko Cortel. „Dit jaar hebben we veertien meldingen. We zien geen toe- of afname over de afgelopen jaren, het blijft zo’n twintig tot vijfentwintig keer per jaar. We treffen het in alle soorten aan: netjes in zakjes verpakt, of een stapeltje platen bijeengebonden. Meestal betreft het dakplaten of oude buizen. Het ziet eruit alsof men het gewoon als grofvuil langs de weg klaarlegt, zoals je een oud bankstel of takkenbossen aanbiedt. Met dien verstande dat het ’s nachts zal zijn gebeurd, op een ongeziene plek. Maar ook wel een hoop losse brokstukken.” 

Het schap huurt gespecialiseerde bedrijven in om het gedumpte asbest op te ruimen. „We kunnen de kosten niet verhalen, dus wordt het opruimen betaald door de belastingbetaler”, zegt Cortel. „Soms is het zo gedaan, kost het 200 euro. Soms is er veel werk nodig en krijgen we een factuur van 500 euro. Totaal zijn we hieraan jaarlijks zo’n 10.000 euro kwijt.”

In het oppervlaktewater en de bodem zit sowieso al asbest doordat veel oude beschoeiingen langs watergangen in deze regio van oude asbestplaten werden gemaakt. Een inventarisatie daarvan is nooit gemaakt. Om nog maar te zwijgen van het asbest dat binnen in panden zit. „Dat asbest binnen is nog gevaarlijker dan het asbest van de daken”, weet Winder. De asbestdaken zijn wel de grootste bron van asbest in ons land. 

Cees Beemster 

Noordhollands Dagblad

___________________________________________

Dossier Asbest