PAS is nu ongepast geworden (Deel I)

Remkes heeft geen pasklare oplossing voor de duizenden bouwprojecten die stilliggen door de stikstofuitspraak van de Raad van State.

28-9-2019

Een bijdrage van Ap Cloosterman

U staat een lang artikel te wachten. Dat is de reden, dat het artikel in twee delen is gesplitst.

Deel I De invloed van N-verbindingen op onze gezondheid en de PAS-wet

De totale stikstof depositie (depositie = neerslag) bestaat uit verschillende stikstoftypen (Ammoniak: NH3, Salpeterzuur: HNO3, Stikstofoxiden: NOx en organisch stikstof: Ureum). Op basis van een studie van Buijsman (2010) wordt in Nederland de depositie van organisch stikstof verwaarloosbaar geacht. Met NOx wordt zowel NO (stikstofmonoxide) als NO2 (stikstofdioxide) bedoeld. Zie hier.

In tegenstelling tot CO2 zijn NOx gassen wel schadelijk voor de gezondheid met name voor die van kinderen:
Bij één op de vijf kinderen met astma in Nederland is de ziekte gerelateerd aan luchtvervuiling door het verkeer. In geen enkel ander Europees land is dat aantal zo hoog. In de grote steden worden uitlaatgassen zelfs verantwoordelijk gehouden voor de helft van de astmagevallen bij kinderen.

Stikstofdioxide is een roodbruin, zeer giftig gas dat vrijkomt bij de uitlaatgassen van zware industrie en wegtransport, evenals door verbranding van biomassa. Ook bij bliksem wordt het geproduceerd. Bij opnemen in het menselijk lichaam kunnen longbeschadigingen (longoedeem) optreden, doordat het met water het agressieve salpeterzuur vormt. Ook de rode bloedcellen worden door dit gas aangetast, met als gevolg minder zuurstofopname.

“De uitstoot van stikstofdioxide (NO2) is volgens de wetenschappers de grote boosdoener voor kinderen met de longziekte. Dat gas komt met name in de lucht via de uitlaten van dieselauto’s en vrachtwagens. Nederland heeft ten gevolge van de NOx- uitstoot het hoogste percentage aan astma-gevallen bij kinderen:

Maar ook volwassenen ervaren de negatieve gevolgen van deze luchtverontreiniging:

Hoewel de luchtvervuiling sinds 1990 ongeveer is gehalveerd, overlijden jaarlijks nog altijd 12.000 mensen in Nederland aan de gevolgen.

Gemiddeld leven Nederlanders negen maanden korter door luchtverontreiniging, maar de verschillen zijn groot. Het aantal slachtoffers is het grootst in de grote steden, de Randstad, langs drukke wegen en in de omgeving van veehouderijen. Daar kan het levensduurverlies oplopen tot achttien maanden, terwijl het in de schoonste gebieden van Nederland ‘slechts’ vier maanden bedraagt.
Onze lucht kan en moet simpelweg schoner’’, zegt directeur Michael Rutgers van het Longfonds. “De rijksoverheid moet daarin de regie nemen”.

In 2018 is een EEA rapport uitgebracht: “Air quality in Europe” In figuur 6.1 van dit rapport treft men de volgende tabel aan:

In deze tabel worden de laagste, de gemiddelde en de hoogste gemeten gehaltes aan NO2 weergegeven.
16 landen van de 37 scoren qua gemiddelde onder de 25 µg/m³; 18 landen waaronder Nederland scoren qua gemiddelde tussen 25 en 40 µg/m³; Duitsland scoort iets boven 40 µg/m³ en Turkije scoort op 47 µg/m.

De hoogste scores boven de gemiddelde grenswaarde vinden we terug bij Frankrijk, Italië, Engeland, Duitsland, Griekenland en de allerhoogste bij Turkije. De Europese richtlijn 2008/50/EG definieert de grenswaarden en de alarmdrempel voor NO2 in de buitenlucht ter bescherming van de gezondheid:

►Uurgemiddelde grenswaarde: 200 µg/m3 max 18 keer te overschrijden in het kalenderjaar;
►Jaargemiddelde grenswaarde: 40 µg/m3;
►Alarmdrempel: 400 µg/m3 gedurende 3 opeenvolgende uren.

µg = 1 miljoenste gram

Het is vreemd, dat er jaarlijks 12.000 mensen in Nederland overlijden door luchtverontreiniging ten gevolge van NO2, terwijl de Europese richtlijn voor NO2 gemiddeld niet overschreden wordt.

Ik vraag mij nu het volgende af:

► Is de richtlijn van 40 µg/m³ juist?
► Is er een andere oorzaak van de hoge sterfgevallen en het voorkomen van astma: roet en/of fijnstof?

In het jaar 2000 was er sprake van een NOx (NO en NO2) emissie van 371 kton per jaar (k = 1000), waarvan 116 kton afkomstig van de Nederlandse zeescheepvaart. Zware stookolie is hier de boosdoener.

Zware stookolie is een teerachtig product en is moeilijk te verwerken omdat ze zeer viskeus is. Zij moet verwarmd opgeslagen worden. De rookgassen van zware stookolie bevatten veel polycyclische aromatische koolwaterstoffen, welke door het mede uitgestoten roet geabsorbeerd kunnen worden en kankerverwekkend zijn.

Er zijn twee redenen om z.s.m. te stoppen met het verstoken van zware stookolie:

a. Inademen van de rookgassen veroorzaakt op den duur longkanker.
b. Er is sprake van veel NOx-emissie.

Er zal op termijn ook een oplossing gevonden moeten worden voor de brandstof voor zeeschepen als de fossiele brandstoffen opraken. Elektrische aandrijving m.b.v. brandstofcellen op waterstof kan wellicht een toepasbaar alternatief zijn. Evenals bij onderzeeboten zou een kleine kernreactor voor zeer grote zeeschepen ook een oplossing kunnen zijn.

► Kan fijnstof bestaande uit ammoniumnitraat de oorzaak zijn?

Gassen in de lucht kunnen ook met elkaar reageren en zo deeltjes vormen. Dit wordt secundair fijnstof genoemd. Bestanddelen die in Nederland voor een groot deel bijdragen aan de vorming van secundair anorganisch fijnstof zijn o.a. stikstofoxiden en ammoniak. Het gas stikstofdioxide (NO2 door uitstoot van verkeer) reageert met in de lucht aanwezig vocht (H2O) tot salpeterzuur (HNO3). Salpeterzuur en ammoniak (NH3 door uitstoot van veehouderij) reageren vervolgens met elkaar tot het fijnstof ammoniumnitraat (NH4NO3).

I.2 Schadelijk voor de gezondheid: NH3

Ammoniak is bij kamertemperatuur een kleurloos, giftig en brandbaar gas met een karakteristieke, sterk prikkelende geur. Bij inademing ontstaat er irritatie aan de luchtwegen en prikkende ogen. Grote hoeveelheden ammoniak inademen levert een beschadiging aan de longen op. Deze schade is onherstelbaar. De Vereniging Milieudefensie waarschuwt bovendien voor explosiegevaar bij het vrijkomen van grote hoeveelheden ammoniak.

I.3 De Wet Natuurbescherming en de PAS-wet

De Wet Natuurbescherming is de Nederlandse wet (1 januari 2017), die de bescherming van natuurgebieden, soorten en bos regelt, waarbij de natuurbeschermingsinspanningen van de rijksoverheid zich beperken tot datgene wat de Europese regelgeving verplicht stelt.

Op het moment van ingang van deze wet voldeed Nederland al niet aan de normen van deze wet en zou er al een beperking van vergunningen moeten plaatsvinden. Nederland zag voortijdig de bui al aankomen en ging in 2015 met de PAS-wet van start (Programma Aanpak Stikstof):

Vergunningen werden verleend op grond van corrigerende maatregelen, die in de toekomst gerealiseerd konden worden. Maar die aanpak voldoet niet, zo oordeelde de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van het land. Eind vorig jaar tikte het Europees Hof van Justitie Nederland al op de vingers.

In mei 2019 is de PAS-wet door de Raad van State naar de prullenbak verwezen en vanaf dat moment kunnen er geen bouwvergunningen meer worden verleend voor projecten, die de stikstofuitstoot verhogen in de buurt van Natura 2000-gebieden en lopen zelfs voorlopige vergunningen de kans om ingetrokken te worden.
Op dit moment betreft het 18.000 projecten waarvan het merendeel geen doorgang zal kunnen vinden: een economische catastrofe!

I.4 Het Adviescollege Stikstofproblematiek

Johan Remkes, de voorzitter van het Adviescollege Stikstofproblematiek heeft op woensdag 25 september 2019 het rapport “Niet alles kan” aan minister Schouten aangeboden.

Het is onvermijdelijk, dat de maximumsnelheid op autowegen naar beneden moet worden bijgesteld (NO2-uitstoot) en dat de veestapel fors moet worden ingekrompen (ammoniakuitstoot).
Rondom natuurgebieden zullen boeren moeten innoveren of moeten stoppen of hun bedrijf moeten verplaatsen.
De Overheid zal de uitkoop financieel moeten regelen.
De Provincie zal een actieve rol moeten spelen.
Beschadigingen in natuurgebieden zullen hersteld moeten worden.
Geen juridische trucs uithalen door bepaalde natuurgebieden tot niet-natuurgebied te verklaren.
De maximum snelheid in natuurgebieden zal op snelwegen en provinciale wegen verlaagd moeten worden en het is de Overheid die dit moet regelen.
Bij een snelheid van 80 km per uur zal de NO2-uitstoot 83% zijn t.o.v. 130 km per uur. Bij files neemt de uitstoot tot 181% toe.

Bron hier.

Remkes heeft geen pasklare oplossing voor de duizenden bouwprojecten die stilliggen door de stikstofuitspraak van de Raad van State. De hoogste rechter bepaalde dat veel bouwvergunningen onwettig zijn, omdat natuurgebieden door de uitstoot van stikstof worden aangetast. Remkes schat in dat de vergunningverlening op korte termijn niet overal kan worden verleend en dat betekent dat veel projecten voorlopig niet kunnen doorgaan.

Er moet snel in kaart worden gebracht welke veehouderijen verouderde stalsystemen hebben en relatief veel ammoniak uitstoten bij stikstofgevoelige natuurgebieden.

Volgens Remkes moet dus de natuur in Nederland worden beschermd. Hij stelt hiermee het belang van de natuur boven de gezondheid van kinderen, die aan astma lijden ten gevolge van de NO2 uitstoot. Naar mijn mening moeten de corrigerende maatregelen dan ook vooral uitgaan naar de emissie vermindering van NO2 en dus het verkeer.

In hoofdstuk II.2 (Deel II, dat morgen verschijnt) heb ik hiervoor een aantal aanbevelingen aangereikt.

Een vermindering van de veestapel kan dan minder drastisch zijn en over een langere termijn worden uitgesmeerd: Opvolging in het boerenbedrijf geeft nu al problemen en personeel is steeds moeilijker te krijgen. Gebleken is dat 4 op de 10 boeren best willen stoppen als er sprake is van een redelijke afkoopsom.

Het adviescollege van Remkes heeft met een reeks deskundigen en partijen gesproken. Het gaat om agrarische ondernemers, bedrijfsleven, natuur- en milieuclubs, wetenschappers en overheden. Denk aan boerenbelangenorganisatie LTO Nederland, Bouwend Nederland, werkgeversorganisatie VNO-NCW, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, de Wageningen Universiteit en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

De Adviescommissie bestaat uit 8 leden. Gezien het onderwerp zou je verwachten dat er dan ook mensen zitting zouden hebben met een landbouwopleiding, een medische opleiding of een chemische of een plantkundige opleiding. Niets van dit alles. Het zijn allemaal mensen met een achtergrond op het gebied van rechten, geschiedenis, economie en politicologie. Hun uitspraak, welke niet tot een snelle oplossing leidt, verwondert mij dan ook niet.

Rijk en provincies hechten veel belang aan een landelijk en eenduidig rekenmodel voor het berekenen van de neerslag van stikstof (stikstofdepositie). Om dit mogelijk te maken komt er een nieuwe versie van AERIUS Calculator die landelijk wordt voorgeschreven als rekeninstrument voor de toestemmingsverlening.

Met het beschikbaar komen van deze geactualiseerde versie van de calculator is het mogelijk om de effecten van activiteiten zoals landbouw, wegen en woningen te berekenen, zodat initiatiefnemers zich kunnen voorbereiden op toekomstige vergunningaanvragen. De AERIUS Calculator 2019 is maandag 16 september 2019 beschikbaar gekomen. Het was dus eigenlijk tot nu toe niet goed mogelijk om N-gerelateerde projecten te beoordelen.

In onderstaande grafiek zijn de concentraties NO2 uitgezet over de jaren 1978 – 2017. Duidelijk is dat het gemiddelde NO2-gehalte voor Nederland onder de jaargemiddelde grenswaarde ligt van 40 µg/m³. Voor het centrum van Rotterdam was dit vanaf 2009 het geval.

De gemiddelde KDW van 40 µg/m³ is niet overschreden. Verder voldoet Nederland aan de eis van een afnemende trend in de hoeveelheid NO2 in onze atmosfeer.

[KDW = Kritische Depositie Waarde = de grens waarboven het risico bestaat dat de kwaliteit van het natuurlijke leefgebied (mens en milieu) wordt aangetast door de invloed van atmosferische N-depositie]

Het is dus onbegrijpelijk, dat vergunningen voor lopende NO2 projecten of reeds gerealiseerde projecten nu ingetrokken worden. [Projecten waar ammoniak bij vrijkomt is een ander verhaal.]

Er zijn ook cijfers van zowel NOx en NH3-emissies . Het jaar 2000 is hier als referentie genomen en daar is het cijfer 1 aan toegekend:

We zien wel dat de emissieverminderingen van zowel NOx als NH3 stagneren en daarvoor moeten dus corrigerende maatregelen getroffen worden.

Opvallend is, dat er geen rekening wordt gehouden met de verblijftijd van deze N-verbindingen bij een wolkeloze hemel en waar dus nauwelijks reacties met waterdamp plaats vinden en dus zowel NO2 als NH3 in de ruimte kunnen verdwijnen.

De verblijftijd van ammoniak: 3 tot 15 dagen.

De normen, die destijds voor project vergunningen zijn vastgesteld: Projecten, die een NO2 emissie van 0,05 mol N/ha/per jaar niet overschrijden zijn toegestaan. Voor projecten met een emissie van 0,05 tot 1 mol N/ha/per jaar geldt een meldingsplicht. Projecten > 1 mol N/ha/per jaar zijn vergunningplichtig.

Let wel: Pas op dit moment zijn met de nieuwe versie van de AERIUS Calculator 2019 de juiste berekeningen te verkrijgen!

Naschrift

Enige tijd geleden schonk Climategate.nl aan het nieuwe initiatief van CLINTEL, onder de titel: ‘Er is geen klimaatcrisis.’

Ons Zweeds klimaatorakeltje, Greta Thunberg, roept op om te luisteren naar ‘de’ wetenschap. Naast alle onzin die zij uitkraamt, is dát toch een verstandig advies.

Meer dan 500 wetenschappers uit alle delen van de wereld steunen het initiatief van CLINTEL.

Hun namen en achtergronden zijn hier te vinden.