Een gastbijdrage van Reynier Pronk.
In een eerder artikel op Climategate.nl is het begrip scope creep gevallen. Dat is een term die hoort bij project management en dat is mijn vakgebied. Daarom wil ik graag uitleggen wat het is en in welke context dit moet worden geplaatst.
Laat ik maar direct met de deur in huis vallen: Als de uitkomsten van de klimaattafels een projectvoorstel zouden zijn, zou er geen schijn van kans zijn dat dit ooit tot een project zou leiden.
Iemand die het lef zou hebben naar de directie van een willekeurig bedrijf te stappen met een projectvoorstel, gebaseerd op de uitkomsten van de klimaattafels, zou zichzelf binnen vijf minuten buiten het pand aantreffen met de afdruk van een schoenzool op z’n achterste.
Wellicht zou de directie nog vragen welke baten er staan tegenover de gigantische kosten en als je dan zou komen met een getal van vier nullen achter de komma en ook nog zonder enige garantie op het bereiken daarvan, dan wordt je even later opgehaald door een ambulance met twee sterke, in het wit geklede verplegers, die je kalmerend toespreken om je vervolgens met gillende sirenes af te voeren.
Wellicht is er om die reden gekozen voor een andere aanpak, waarbij de nut-en-noodzaakvraag, de haalbaarheidsvragen de investeringsvraag vermeden zijn.
Die vragen beantwoorden, plus een aantal andere afwegingen en verkenningen gaan aan een project vooraf en worden vastgelegd in een z.g. business case. Bij het noemen van die term, denken velen aan het maken van een kosten/baten analyse of een economische justificatie, maar het is veel meer dan dat. Er wordt o.m. ook in vastgelegd: de probleemanalyse, opties en alternatieven, bij-effecten (positief en negatief), kans van slagen (risico’s) en nog veel meer. Het eindigt met een advies: doen we het of doen we het niet en zo ja, hoe dan?
De vraag of de aarde al dan niet gevaarlijk opwarmt, laat ik maar even in het midden. Wel is mijn persoonlijke opvatting, dat wetenschappers die zich bezondigen aan stelligheden over de toekomst geen wetenschap bedrijven; het zou verboden moeten worden.
Het IPCC, maar ook het CBS, het CPB, het PBL en het KNMI zijn modellenbureaus. Meten, verifiëren, duiden en falsificeren van actuele data, behoren m.i. wel tot de wetenschap, modellen maak je hoogop voor eigen gebruik.
De toekomst voorspellen kan niemand. Het is voor ons allen een terrein waarin nog nimmer iemand een voet heeft gezet; een terra incognita. Iedereen tast in het duister.
Tegeltje: Een wetenschapper is iemand die nóg beter in het duister tast dan anderen.
Project management kort
Stel je het klimaatveranderingstraject voor als een circus-olifant (laten we hem Dombo noemen) die kunstjes doet op een krukje met drie poten. De eerste poot is de scope, de tweede is het budget en de derde is de (doorloop)tijd. De gekozen houtsoort, de houtverbindingen en de lijm vormen het vierde element: kwaliteit, dat zorgt ervoor dat de olifant niet voortijdig op z’n snuit valt.
De dompteur is de projectleider of -manager. Of de olifant optreedt of niet, bepaalt de circusdirecteur (projecteigenaar) aan de hand van zijn business case. Zijn er voldoende kaartjes verkocht? Zo ja; optreden maar!. Zo nee; de voorstelling gaat niet door. Ook kan hij de voorstelling op elk moment afblazen, bijvoorbeeld als de tribunes tijdens de voorstelling leeglopen.
Stel dat iemand voorstelt om de olifant te voorzien van een koddig petje, dan zal de directeur moeten afwegen of de kosten van deze wijziging tot meer baten (benefits) leidt of niet. Die beslissing wordt voorbereid en na goedkeuring uitgevoerd door de projectleider; hij koopt het petje.
M.a.w. de projectleider concentreert zich op de uitvoering, de projecteigenaar houdt de zakelijke kant in de gaten.
Terug naar ons klimaatprobleem: Er is geen project, er is geen business case, geen project-eigenaar en geen projectleider. Wat is er wel? Politiek, politiek en nog eens politiek. Dan rest willekeur en chaos. Het publiek stroomt toe en de olifant wordt op een willekeurig moment losgelaten in de piste en zonder krukje en het publiek jaagt hem alle kanten op. Met een beetje geluk richt hij niet al te veel schade aan, maar een voorstelling wordt het niet.
Een project is een set van opleveringen (deliverables) die nodig is om een noodzakelijke verandering teweeg te brengen, vastgelegd in een tevoren gemaakte en overeengekomen zakelijke afweging: de business case. Alles wat vervolgens plaatsvindt, dient getoetst te worden aan die business case, door de project-eigenaar.
NB: Aangezien een project altijd een verstoring is van de dagelijkse gang van zaken, moet alles in het werk worden gesteld om een project te vermijden. Alleen als er geen alternatieven zijn gaat het project door, maar wel zo ‘slank’ mogelijk, dus met een tot het minimum beperkte scope.
Zelfs als je erin gelooft, is de ‘AGW’ nog geen probleem; het zou hoogop een probleem kunnen worden. Dat heet een risico. (Simpele definitie: een risico is een probleem dat je niet hebt maar wel kunt krijgen).
Een risico kun je proberen te voorkomen of af te zwakken (=mitigatie) of je kunt je richten op het bestrijden van de gevolgen, mocht het risico ooit een probleem worden (=adaptatie). Kosten spelen hierbij een belangrijke rol, maar ook haalbaarheid en effect. Je moet er niet aan denken dat je eerst al je geld hebt uitgegeven aan mitigatie en dan niets meer over hebt voor adaptatie wanneer die mitigatie niet (voldoende) heeft geholpen.
Vanuit project management oogpunt is dit de crux van het transitietraject.
Behalve als het een klein risico is dat met weinig inspanningen voorkomen kan worden, zal een goed geleide organisatie altijd kiezen voor de adaptatie-optie. Altruïsme kent men daar niet. Men zal er daarom nimmer voor kiezen om hun bedrijf te verzwakken omdat dit wellicht een minuscuul effect heeft op het zeespiegelniveau rond Tuvalu.
Risicobeheersingsprojecten worden wezenlijk anders gemanaged dan andersoortige projecten. Er zijn immers geen meetbare baten? Het enige dat bereikt moet worden is de status quo ongestoord handhaven.
Stel het onwaarschijnlijke geval dat we het risico succesvol zouden kunnen mitigeren; het is immers een wereldwijd risico en dus zijn er enorme afhankelijkheden van andere landen, dan wil je er natuurlijk zo min mogelijk geld aan uitgeven. Dat betekent dat slechts het uiterst noodzakelijke moet worden uitgevoerd: m.a.w. de scope moet tot het absolute minimum beperkt blijven en die moet vervolgens met ijzeren vuist worden bewaakt.
Er valt zeer veel meer over te vertellen dus verwijs ik geïnteresseerden naar deze link.
Wat is scope creep?
De scope bestaat uit een set van op te leveren resultaten (ook wel deliverables of producten genoemd). Dat kan van alles zijn: windmolenparken, maar ook verleende vergunningen, aangepaste wetgeving, opgeleide specialisten, uitgekochte omwonenden, nieuwe werkwijzen of zelfs een veranderde mentaliteit.
Scope creep betekent dat er ongecontroleerd extra deliverables het project binnensluipen, of dat Fiatjes Rolls Royce’s worden.
Dat gebeurt maar al te vaak als de scope, niet goed worden gedefinieerd, afgebakend en/of bewaakt.
Een nachtmerrie van elke projectleider is: het ontbreken aan discipline bij de uitvoerende teams. Er is altijd een grote druk vanuit de stakeholders om hun stokpaardjes, onder de radar door, er nog even in te fietsen. De uitvoerenden hebben soms zwakke knieën en een verkeerd beeld van klantgerichtheid (wij zeggen in dat geval: klantgezwichtheid). Leidinggevenden proberen het ook vaak en zeg daar maar eens ‘nee’ tegen!
Scope creep is een van de belangrijkste redenen waarom projecten falen. Lees de kranten er maar op na; er worden miljarden verspild en vooral bij overheden (UWV, Belastingdienst, Politie, de Noord/Zuidlijn, de Betuwelijn, de HSL enz.), maar daar niet alleen…
Nu er al geruime tijd, en ongecoördineerd, uitvoering wordt gegeven aan de klimaatagenda wordt zichtbaar wat er gebeurt als je de olifant zonder plan of leiding loslaat in de piste:
Voorbeeld:
Om een toenemend aantal windturbines en zonnepanelen aan te kunnen, had eerst het elektriciteitsnet moeten zijn versterkt (= afhankelijkheid) Nu de weilanden en zeeën zich vullen met molens en de daken en weilanden toenemend worden belegd met zonnepanelen en er dus geen weg meer terug is, komt de netbeheerder plotsklaps met de melding dat het netwerk dit niet aankan en dat men nog 5 jaar nodig heeft en ‘by the way’ ook graag even geld overgemaakt willen krijgen van de overheid. Reeds aanbestede zonneparken zijn daardoor ‘on hold’ gezet. Reken maar dat de schade daarvan door de bouwers op de overheid verhaald zal worden.
Het ziet ernaar uit dat hier een spelletje wordt gespeeld, want de weg terug is afgesloten en beheerders kunnen daardoor de hoofdprijs vragen. Dit gaat zich keer op keer herhalen als er geen strakke leiding komt en geen goed doortimmerde planning. Bij leveranciers gaat de vlag uit. De overheid als speelbal, de burger als flappentap.
Was er wél een planning gemaakt om op z’n minst de afhankelijkheden in kaart te brengen en er was iemand aangesteld om e.e.a. te bewaken, dan had dit niet kunnen gebeuren. Te verwachten is, dat we van verrassing naar verrassing en van tegenvaller naar tegenvaller zullen strompelen, waarbij het kostenplaatje keer op keer zal worden verdubbeld en het tijdpad steeds verder opschuift.
Samenvatting
De overheid heeft er blijkbaar voor gekozen om de klimaatproblematiek niet als samenhangend geheel te managen. Sterker nog: men laat het maar zo’n beetje over aan de verschillende stakeholders (ieder met z’n eigen agenda; niemand voor het geheel!). Men denkt het voldoende in de hand te houden door het heffen van extra belasting en de herverdeling daarvan in de vorm van subsidies.
Tevens misdraagt de overheid zich door het onrechtmatig toepassen van de Crisis & Herstelwet, waardoor het gehele democratische proces aan de kant is geschoven. Daarmee wordt het draagvlak ‘ge-bypassed’ en burgers rest dan niets anders dan zich te verzetten (zoals nu weer in Meeden), omdat ze hun leefomgeving blijvend aangetast zien worden en de waarde en verkoopbaarheid van hun bezittingen zien verdampen. De overheid pakt genadeloos door: de eerste arrestaties zijn al een feit.
Dat doet het ergste vrezen. De betalende burgers hebben niet aan de klimaattafels mogen aanschuiven, evenals de experts met een onwelgevallige mening. Zelfs met een projectmatige aanpak zou er veel geld verspild zijn.
Reynier Pronk.
Nu deze geheel ontbreekt moeten wij het ergste vrezen; chaos en geldverspilling en niet te vergeten: het stelselmatig afbreken van de in 100 jaar zorgvuldig opgebouwde infrastructuur voor gas en elektra, het voortijdig vernietigen van goedwerkende vervoermiddelen, CV’s en andere gastoestellen en, last but not least, alles wat ons aan landschap en natuur rest te land en ter zee opofferen aan zwak presterende, aanbodgestuurde windturbines en zonnepanelen.
Econoom ben ik niet, maar ik vrees met anderen, dat we op de rand staan van een economische terugval die z’n weerga niet kent.
Reynier Pronk
Ex- Trainer / Consultant / IT & Project Manager / Interim manager.