Een bijdrage van Fred Udo.
In het Westen leeft de moderne maatschappij na veel strijd in harmonie met de vele varianten van het christelijk geloof. Voor en tegenstanders discussiëren niet vaak, maar accepteren elkaars standpunt. Kan onze maatschappij zich ook blijven ontwikkelen met de nieuwe doctrine die zegt dat de toename van de CO2-concentratie in de atmosfeer nog deze eeuw tot de ondergang van onze beschaving zal leiden?
De situatie is nu zo, dat discussie onmogelijk is en de twijfelaars aan de CO2-doctrine te vuur en te zwaard bestreden worden. Er zijn nog geen doden gevallen, maar wat niet is kan nog komen.
Met kernenergie kan de CO2-uitstoot van de energieproductie op een termijn van enkel tientallen jaren substantieel teruggebracht worden, terwijl de verwoesting van onze economie en van ons landschap door zinloze groene energie gestopt kan worden. De groene beweging kan doorgaan met het bestrijden van de uitwassen van de moderne consumptiemaatschappij. Daar is geen scepticus tegen.
Het debat over kernenergie is in ons land weer opgelaaid. Vreemd genoeg was het een cabaretier die de stoot hiertoe gaf. De redactie van het TV-programma werd waarschijnlijk geïnspireerd door de conclusie van het IPCC, dat zonder gebruik van kernenergie de wereld niet af kan van fossiele brandstoffen en dan zal de wereld meer dan 2 graden opwarmen.
Ook verschillende auteurs hebben deze visie opgepakt zoals Shellenberger, die nu een bekende propagandist voor kernenergie is en Katan in de NRC van 25 mei 2019.
Als het beste jongetje van de klas namen de klimaattafels onder leiding van onze klimaatgoeroe Nijpels de ambities van het IPCC klakkeloos over, dus Nederland moet in 2030 de helft minder CO2 uitstoten en wij leven in 2050 CO2 vrij, maar in Nederland doen wij dat zonder kernenergie.
Hoe dat moet weet niemand, maar een leven zonder ambities is niet waard geleefd te worden, toch?
“Iedereen moet meedoen en iedereen moet offers brengen”.
(Nijpels)
De onmogelijke tijdschaal wordt als excuus gebruikt om kernenergie niet in de discussies te betrekken, want kernenergie is te duur (10 miljard), het duurt 10 jaar voor je een bouwvergunning hebt, de bouwtijd is 10 jaar en het radioactief afval is een groot probleem. Er wordt toegegeven, dat de kans op ongelukken klein is, maar als het gebeurt, dan zijn de rapen gaar.
Een typisch voorbeeld van deze wegkijk mentaliteit was het interview met de voorzitter van de klimaattafel “Energie”, de heer Samsom, op 9 nov 2018 in het radio 1 journaal:
Er zijn in Europa 3 kernreactoren in aanbouw.
Zij zijn duur, duurder dan echt duurzame energiebronnen en
alle drie lijden zij onder kostoverschrijdingen en ellenlange bouwtijden.
Het is twijfelachtig of de Chinezen het Hinkly Point complex wel kunnen afbouwen.
Om deze reden sloot Samsom uit, dat kernenergie op de agenda van de klimaattafels zal komen.
Vroom zei hij, dat het welzijn van zijn kinderen en kleinkinderen beter gegarandeerd zou zijn met echt duurzame goedkope energie.
Het veiligheidsaspect komt sinds de conference van Lubach over dit onderwerp niet meer prominent ter sprake, maar de regels om veiligheid te garanderen zijn in het Westen nog steeds absurd streng. De industrie vindt de maatschappelijke acceptatie te klein en dus het risico te groot om een kerncentrale te bouwen.
Een voorbeeld: de Prov. Staten van Brabant hebben als reactie op de hernieuwde belangstelling voor kernenergie nipt een motie aangenomen om kerncentrales in de provincie te verbieden. Tegen de motie stemden de VVD, CDA, PVV en 50plus.
Dit artikel onderzoekt of het beeld klopt, dat Samsom ons voorhoudt.
De kosten en de bouwtijd
De geschiedenis leert ons, dat de gebruikelijke leercurve voor het toepassen van een nieuwe techniek niet bestaat voor kernenergie. Kerncentrales zijn vooral in het Westen in de loop der jaren alleen maar duurder geworden.
Figuur 1 geeft een overzicht van de stichtingskosten per kilowatt vermogen als functie van de tijd voor de belangrijkste kernenergielanden.
In 1965 bouwde men in de VS al reactoren voor $2000 per kW geïnstalleerd vermogen maar 50 jaar later was dat alleen nog mogelijk in India en Zuid Korea.
Wat opvalt is het grote verschil tussen de verschillende landen en de enorme kostenstijging van de kosten in de VS. Dit komt door de massa regels, die over de Amerikaanse reactoren werd uitgestort na het relatief onschuldige ongeluk in Harrisburg,
Alleen in Zuid Korea en India worden nu centrales tegen redelijke kosten gebouwd. In het Westen worden de kosten voor kernenergie voornamelijk bepaald door regels, die ingegeven worden door de angst voor straling. De Nederlandse centrale bij Borssele valt in de hoogste kostencategorie met $6000 per kW geïnstalleerd vermogen. Daarbij wordt de centrale regelmatig verbouwd om “aan de hoogste veiligheidseisen te voldoen”.
Niemand vraagt zich af of die eisen redelijk zijn, maar door die verbouwingen draait de centrale wel met verlies. Hierbij moet bedacht worden, dat de centrales in Europa al tientallen jaren draaien zonder een incident waarbij een hoge dosis straling is vrijgekomen. De bevolking heeft er niets van gemerkt.
Het International Energy Agency schrijft in 2015 over de kosten van het opwekken van elektriciteit:
…, while the 2010 study noted a significant increase in the cost of baseload technologies, the data in this report suggest that any such cost inflation has been arrested. This is particularly notable in the case of nuclear technologies, which have costs that are roughly on a par with those reported in the prior study, thus undermining the growing narrative that nuclear costs continue to increase globally.
Zij hebben figuur 2 kennelijk ook gezien, typografie gekopieerd uit het origineel.
Ter vergelijking:
Windmolens op land kosten 1400 euro per kW geïnstalleerd vermogen, wind op zee kost nu ongeveer 2500 euro per kW geïnstalleerd vermogen. Een moderne gascentrale (CCGT) kost in de orde van.1500 euro per kW.
Hierbij moet worden opgemerkt, dat de capaciteitsfactor van elektriciteitscentrales dicht bij 100% ligt met leveringszekerheid, terwijl windstroom een inferieur product is, waarvan de levering onderworpen aan de grillen van het weer.
De bouwtijd lijdt onder hetzelfde euvel als de kosten.
Figuur 2 toont de irrationele reactie in de VS op Harrisburg. De regels hebben de bouwtijden verlengd van 3 – 7 jaar voor het ongeluk in Harrisburg (de blauwe stippen) tot 7 -15 jaar na Harrisburg (de rode stippen).
De kleine stippen tonen, dat kleine reactoren allemaal binnen 5 jaar gebouwd zijn.
Hier geldt:
“Small is beautiful”
Is het mogelijk om met kleine reactoren de bezwaren te omzeilen?
Die mogelijkheid is aanwezig in de vorm van Small Modular Reactors (SMR).
Hoe klein kan het zijn?
De tekening toont een kleine kernreactor op een vrachtwagen.
Deze tekening komt van een Belgische club van voorstanders van kernenergie, het Nuclear Forum. Deze voorstanders propageren de Small Modular Reactors (SMR), maar alles is nog in de projectfase. Zie hier.
Zij schrijven ook:
Een model voor passieve veiligheid
De meeste SMR’s gebruiken passieve koeling. Concreet betekent dit dat de SMR’s geen externe bronnen (zoals elektriciteit of dieselgeneratoren) meer nodig hebben om de reactor na gebruik af te koelen. Die innovatie zorgt ervoor dat de installaties nog veiliger worden.
Voordelen van een modulair systeem
Flexibiliteit, kostenefficiëntie en snelheid zijn de belangrijkste troeven. Doordat ze modulair zijn opgevat, kunnen de verschillende modules van een SMR afzonderlijk worden geactiveerd afhankelijk van de vraag naar elektriciteit. Dat betekent dat in enkele minuten tijd bepaalde modules kunnen uit- of aangeschakeld worden wanneer de behoefte aan elektriciteit af- of toeneemt.
Voorbeelden van SMR’s zijn de reactoren gebruikt in duikboten en ijsbrekers. Deze hebben een vermogen tussen 50 en 150 MWatt per stuk.
De conclusie is dat er reële mogelijkheden zijn om nieuwe reactoren binnen 10 jaar operationeel te krijgen zelfs in Nederland, maar dat dit voorlopig nog onmogelijk gemaakt wordt door het heersende anti-kerngevoel/angst. De milieu lobby begint onder druk van de onmogelijkheid om CO2 uitstoot met windmolentjes te verminderen te twijfelen. Samsom had alleen de gebruikelijke bezwaren tegen kernenergie.
De mogelijkheid om goedkoop en snel te bouwen is alleen te realiseren, wanneer de irrationele angst voor ioniserende straling en de daarmee samenhangende regelzucht weggenomen kan worden. Het toepassen van SMR is een mogelijkheid.
Wat blijft is de angst voor ioniserende straling.
Is radioactiviteit altijd gevaarlijk?
Mijn promotiewerk heb ik gedaan aan een nu niet meer bestaande deeltjesversneller in het Instituut voor Kernfysisch Onderzoek (IKO) in de Watergraafsmeer in Amsterdam. Het instituut was het eerste onderzoekslaboratorium op de plek waar nu een conglomeraat van wetenschapslaboratoria staat.
Het cyclotron versnelde deeltjes, waarmee onderzoek aan atoomkernen gedaan werd. Als jonge onderzoeker heb ik zelfs in het binnenste van de versneller gewerkt, waarbij ik een bescheiden dosis straling heb opgelopen. In die tijd heb ik twee kinderen gekregen en bij mij bleef altijd een zekere twijfel hangen of er nog effecten van die stralingsdoses zou optreden.
Vijftig jaar later is daar niets van gebleken, maar toch: “ Je weet maar nooit.”
Mijn twijfel kwam voort uit de “Linear no Threshold” theorie (LNT), die tot voor kort als leidraad diende voor de mate van schadelijkheid van ioniserende straling. De LNT regel stelt, dat de schade opgelopen door een organisme door ioniserende straling evenredig is met de dosis straling. Dit betekent, dat elke dosis hoe klein ook, een schadelijk effect heeft evenredig met de dosis. Hierbij wordt voornamelijk gedacht aan DNA beschadiging.
De LNT regel werkt heel prettig bij het vaststellen van veiligheidsmaatregelen, want uit de LNT regel volgt:
Alleen geen straling is veilig. Punt.
Een lineaire relatie is een verband, dat iedereen zich kan voorstellen en dus waarom niet? Wel, het toepassen van de LNT regel in het dagelijks leven leidt tot absurde conclusies.
Het eten van 100 aspirines is een klassieke manier om zelfmoord te plegen: 100% kans om te overlijden. De LNT regel zegt nu, dat het eten van 1 aspirientje in een op honderd gevallen fataal is.
Ziet u de dagelijkse slachting al voor u?
In de natuur is niets eenvoudig en lineair, want op een invloed van buiten stelt een organisme zich teweer en maakt het onschadelijk. Het afweer systeem wordt geactiveerd en in het geval van succes wordt de gezondheid er zelfs beter van.
Zo gaat ook het lichaam van de mens om met zijn dagelijkse portie straling. De mens en al de levende natuur wordt gedurende zijn bestaan op aarde bestraald door de kosmische straling en de natuurlijke radioactiviteit die in de aardkorst zit. Dit stralingsniveau varieert op aarde tussen 2 en 40 millisievert per jaar. In Nederland is het niveau tussen de 2 en 3 millisievert per jaar.
De onzekerheid over de effecten van mijn stralingsdosis bleef tot ik 3 jaar geleden een boek las van een Amerikaanse journalist Ed Hiserodt. Het is vertaald en uitgegeven door de Groene Rekenkamer met als titel:
“Stralingstekort, stel dat straling eigenlijk goed voor je is.” [1]
Hiserodt beschrijft de effecten van lage doses ioniserende straling op mens en dier. Het is verleidelijk om uitvoerig te citeren, maar hier laat ik het bij een korte beschrijving van de resultaten van de jarenlange zoektocht van de auteur door wetenschappelijke literatuur en rapporten. Hij legt uit wat het verschil is tussen radioactiviteit en ioniserende straling, welke dosis gevaarlijk is en onder welke dosis een omgekeerd effect optreedt. Lage doses, maar ver boven het natuurlijke stralingsniveau blijken een gunstig effect te hebben op de gezondheid van de mens. Dit effect heet stralingshormese.
Het treedt op bij lage doses van vrijwel alle chemische vergiften die wij kennen. Een voorbeeld is arsenicum, dat in kleine hoeveelheden gebruikt wordt als geneesmiddel voor suikerziekte.
Hormese is de activering van de afweer en herstelmechanismen in ons lichaam, dat opgewekt wordt door die lage dosis vergif. Denk ook aan de epidemie van allergie die optreedt bij kinderen die opgroeien in een te schone omgeving.
Het boek staat vol van voorbeelden waaruit blijkt dat een matige hoeveelheid straling goed voor je is. Sinds ik dat boek en andere publicaties heb gelezen ben ik dankbaar voor de stralingsdosis, die ik tijdens mijn werk aan het cyclotron heb gekregen, want die dosis heeft het risico voor kanker bij mij misschien fors verlaagd.
De angst voor radioactiviteit heeft soms koddige, soms ernstige gevolgen. Hieronder een paar voorbeelden van beide categorieën.
1. “Waarom wordt Noorwegen niet geëvacueerd? Dit was een vraag in de discussie over de stralingsnorm die gebruikt werd om te beslissen welk gebied rond Chernobyl ontruimd diende te worden. De norm was lager, dan het niveau van natuurlijke radioactiviteit in Noorwegen.
2. Na Chernobyl zijn in Europa 200 000 abortussen gepleegd uit angst voor een misvormd kind. Deze slachting is te danken aan de hetze van de anti kernbeweging tegen radioactiviteit.
3. Mijn schoonzus in Brabant heeft na Chernobyl een heel bed spinazie op de mesthoop gegooid na geruchten over besmetting van groenten in de open lucht.
4. Na Fukushima zijn 160 000 mensen uit de omgeving van de centrale in de haast geëvacueerd. Dat waren er ongeveer 144 000 te veel met als gevolg dat ca. 1000 evacuees stierven aan gebrek aan voedsel, zorg en onderdak.
5. Na Harrisburg is de prijs voor een kerncentrale in de VS met een factor 5 gestegen. De verklaring is de door angst ingegeven vloed van regels om de veiligheid te waarborgen. Harrisburg heeft juist bewezen, dat de veiligheid van de reactor prima in orde was.
Conclusie
Als wij op een rationele manier omgaan met het gevaar van ioniserende straling, dan kan een kerncentrale binnen vijf jaar gebouwd worden voor minder dan 2000 euro per kilowatt vermogen. In dat geval is onze stroomvoorziening helemaal CO2-vrij voor een investering van 40 miljard euro.
Michael Schellenberger.
Wanneer de kapitaalverstrekkers dan ook een redelijke rente berekenen, dan kost kernstroom minder dan 3 cent per kilowattuur. Het gevolg is dat het uitfaseren van gas als brandstof dan realiteit kan worden. In Frankrijk is stroom zo goedkoop, dat elektrisch verwarmen nu de norm is zelfs zonder warmtepompen en superisolatie.
PS.
Michael Shellenberger, door Times Magazine eens uitgeroepen tot ‘Hero of the environment’ , de bekende pleitbezorger van kernenergie heeft een stuk geschreven in Forbes met dezelfde strekking als bovenstaand artikel.

1) Het boek is te verkrijgen bij de Groene Rekenkamer.