Václav Klaus bij het Renaissance Instituut

Wat wordt bedreigd: Het klimaat of de vrijheid?

25-5-2019

Op 6 mei jongstleden was de voormalige Tsjechische President Václav Klaus te gast bij het Renaissance Instituut van Forum voor Democratie. Zie hier.

Hij sprak vooral over massa-immigratie die de identiteit van de verschillende Europese volkeren langzaamaan vervaagt. Volgens Klaus is dat niet per ongeluk, maar vooropgezet beleid. Brussel probeert een nieuwe mensensoort te scheppen: de homo Bruxellarum, die niets moet hebben van individuele natiestaten en een volbloed Europeaan is.

Misschien minder bekend is de opvatting van Václav Klaus over het klimaat en klimaatbeleid. Hij heeft deze uiteengezet in een boekje dat eerst in het Nederlands verscheen bij Quantes, onder de titel: ‘Blauwe planeet in groene kluisters’. Later verscheen het bij Aspekt onder de titel: ‘Blauwe planeet (niet groen)’. Zie hier.

Het was in een periode dat de Al Gore klimaathype op haar hoogtepunt was. Ondergetekende werd uitgenodigd om het voorwoord te schrijven. Misschien goed om het weer eens onder het stof vandaan te halen, want de analyse van Klaus is nog steeds zeer actueel. Misschien zelfs wel actueler dan destijds nu de nefaste implicaties van het klimaatbeleid voor de economie en in het bijzonder de portemonnee en keuzevrijheid van de burgers hoe langer hoe duidelijker worden, zonder dat daar overigens een aantoonbaar klimaateffect tegenover staat – ook niet over honderd jaar.

Voorwoord

Eind november 2007 werd ik benaderd door de Amsterdamse onder­nemer Johann Grünbauer. Hij vertelde mij dat hij uit mijn artikelen had begrepen dat ik de nodige reserves had tegen de door Al Gore cum suis aangewakkerde hysterie over de opwarming van de aarde. Ik reageerde daarop dat ‘reserves’ wellicht wat te zwak was uitgedrukt. Hij wees mij erop dat de grote tegenspeler van Al Gore, Václav Klaus, president van Tsjechië, onlangs een boekje, ‘Blauwe planeet (niet groen)’, had gepubliceerd, waarin hij zijn standpunt over milieu, klimaat en de gevolgen van het milieuactivisme voor de samenleving nader had uiteengezet. Grünbauer wilde het boekje in Nederland uit­brengen.

Verbaasd vroeg ik hem wat een Amsterdamse ondernemer eigenlijk met een boekje van de Tsjechische president moest. Hij vertelde mij daarop dat hij in zijn jonge jaren actief was geweest in de stichting GKVG (Geen Kerkgeld voor Geweld), die in de jaren tachtig de tegenhanger was van het IKV (Interkerkelijk Vredesberaad). Vanaf 1969 heeft hij talloze bezoeken aan Tsjecho-Slowakije gebracht. In de jaren zeventig stonden deze in het teken van contacten met vertegenwoordigers van de Tsjechoslowaakse mensenrechtenbeweging, Charta 77. Maar uiteindelijk moesten deze begin jaren tachtig worden beëindigd, omdat zij door de toenmalige communistische autoriteiten onmogelijk werden gemaakt.

Na de fluwelen revolutie in het najaar van 1989 (die haar naam dankt aan het feit dat deze nagenoeg zonder bloedvergieten heeft plaatsgevonden), ontstond een nieuwe situatie. Reizen naar het land werd weer mogelijk en oude vriendschapsbanden konden worden aangehaald. Sindsdien bezoekt Johann Grünbauer, die de taal vloeiend spreekt, weer regelmatig het land waarmee hij zo’n bijzondere band heeft.

Hij vertelde mij voorts dat hij zich als ondernemer betrokken voelt bij de samenleving. Als onderdeel van zijn invulling van maatschappelijk verantwoord ondernemen probeert hij zo veel mogelijk kennis te nemen van nieuwe inzichten en daar ‘iets mee te doen’, zo ook met het boekje van Václav Klaus. Op een van zijn laatste bezoeken aan Praag had hij het boekje gekocht, vlak nadat het was uitgekomen, en in het Tsjechisch gelezen. Zoals gezegd, het leek hem een goed idee om het in het Nederlands uit te brengen. Hij werd uitgenodigd om met Václav Klaus kennis te maken en zijn plan toe te lichten. Deze gaf toestemming om alles te doen wat daarvoor nodig was.

Johann Grünbauer vroeg mij of ik een voorwoord wilde schrijven. Ik was reeds jarenlang bekend met de persoon en opvattingen van Václav Klaus, niet alleen op het gebied van het milieu en klimaat, maar ook op economische gebied, dus het kostte mij geen seconde bedenktijd om deze eervolle uitnodiging te aanvaarden.

Een bijzonder boekje

Dit is een bijzonder boekje. De auteur behoort tot de meest markante en belangrijkste politici van zijn land en van Centraal- en Oost­-Europa meer in het algemeen. Hij heeft een opmerkelijke rol gespeeld in de totstandkoming van het moderne, postcommunistische Tsjecho-Slowakije (dat, zoals bekend, later werd opgedeeld in de Tsjechische Republiek en de Slowaakse Republiek). Hij was als economisch onderzoeker verbonden aan het Economisch Instituut van de Tsjechische Academie van Wetenschappen, minister van Financiën, premier, voorzitter van het parlement en staatshoofd. Maar belangrijker in het kader van dit boekje is dat hij, voor zover mij bekend, een van de weinige vooraanstaande politici is, die zèlf diep heeft nagedacht over de milieu- en klimaatproblematiek en niet slechts slaafs de alarmistische gedachtegang volgt, die wordt vertegenwoordigd door verschillende nationale en internationale organisaties, zoals de VN en het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Als zodanig wordt hij dan ook vaak beschouwd als de dissident van het internationale milieu- en klimaatdebat en een van de belangrijkste opponenten van AI Gore.

Václav Klaus benadert het huidige milieu denken, dat hij met ‘environmentalism’ aanduidt (en dat in dit boekje met ‘ecologisme’ is vertaald), vanuit een gans ander perspectief dan gebruikelijk is. Als iemand, die het grootste deel van zijn leven onder het juk van het communisme heeft geleefd, is hij hypergevoelig voor maatregelen die leiden tot een inperking van de menselijke vrijheid. Volgens hem gaat thans, aan het begin van de 21ste eeuw, de grootste bedreiging van de vrijheid, de democratie, de vrije markteconomie en de welvaart niet meer uit van het communisme of een van zijn zwakkere varianten. Nee, de communistische dreiging is vervangen door de dreiging van een militant ecologisme.

Het is een ideologie die het heil van natuur en aarde predikt en die er, net als destijds de heilsleer van het Marxisme, naar streeft om de vrije en spontane evolutie van de mensheid te onderdrukken en te vervangen door een soort centrale wereldwijde planning van de samenleving. Dat dit paradoxalerwijze ten koste van de natuur en de aarde zal gaan, is net zo voorspelbaar als dat de invoering van de marxistische heilsleer destijds tot exploitatie heeft geleid, niet alleen van de arbeider, maar van de gehele bevolking.

Bij de klimaattop van de VN in New York, in september 2007, was Václav Klaus de enige spreker die twijfel uitsprak ten aanzien van de menselijke broeikashypothese (de hypothese – want meer is het niet – dat de mens een substantiële invloed uitoefent op de opwarming van de aarde en dat deze catastrofale gevolgen zal hebben). Er heeft inderdaad de laatste anderhalve eeuw opwarming van de aarde plaatsgevonden, maar deze is zeer gering en voor de mensen praktisch zonder betekenis. Bovendien ligt deze binnen de grenzen van de natuurlijke variabiliteit, aldus Klaus in zijn toespraak voor de VN.

Zoals opgemerkt, de opvatting dat de mens een belangrijke invloed heeft op de opwarming van de aarde is een hypothese. Deze is echter op vele punten in strijd met waarnemingen en metingen. In de officiële rapporten worden contra-indicaties echter stelselmatig verdoezeld.

Václav Klaus beklemtoont altijd dat hij econoom is en als zodanig niet als deskundige aan het klimaatdebat deelneemt. Deze bescheidenheid siert hem. Toch kan men zich afvragen of hij zichzelf daarmee niet tekort doet. Immers, op het methodologische vlak bestaan er overeenkomsten tussen de klimatologie en de economie. Beide disciplines maken gebruik van computermodellen. En in een vorig leven heeft Klaus daar veel mee gewerkt. Derhalve kent hij als weinig anderen de mogelijkheden èn beperkingen van modellen. Hoewel het gebruik van modellen zinvol, ja onontbeerlijk is om complexe samenhangen te doorgronden, dient men zich ervan bewust te zijn dat zij geen betrouwbare basis bieden voor voorspellingen. Daarvoor weten zowel klimatologen als economen te weinig af van de factoren die bepalend zijn voor het functioneren van de systemen die zijn bestuderen.

Wat Klaus vooral zorgen baart, is de wijze waarop milieuthema’s door bepaalde politieke en belangengroeperingen worden misbruikt voor een aanval op een aantal grondbeginselen van de vrije samenleving. Het wordt volgens hem steeds duidelijker dat het bij het debat over het klimaat niet zozeer gaat om een controverse met betrekking tot het milieu, maar om een controverse ten aanzien van de menselijke vrijheid.

Het is weinig waarschijnlijk dat dogmatische ecologisten hun opvattingen zullen bijstellen in het licht van de argumenten die Václav Klaus in dit boekje naar voren brengt. Maar voor degenen die niet de pretentie hebben de wijsheid in pacht te hebben en – net als hij – een goed milieu wensen, maar daarnaast ook andere waarden en prioriteiten van belang achten, is zijn analyse van wezenlijke elementen die tot op heden in het debat niet of nauwelijks aan de orde zijn gekomen een frisse douche – zo niet een openbaring.

Hans Labohm

Onafhankelijk econoom, auteur, klimaatscepticus en expert reviewer van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).