Krijgen we straks inspraak bij de klimaatplannen?

Iedereen heeft z'n zegje over het klimaatakkoord al gedaan. Bedrijfsleven. Milieuclubs. Belangenverenigingen. Ministers, fractieleiders, Kamerleden die mee-onderhandelden aan 'klimaattafels'. 

14-5-2019

En achter de schermen wordt nog steeds onderhandeld, met Kamerleden die straks de regering weer kritisch moeten controleren.

De grote vraag is natuurlijk: wanneer zijn wij aan de beurt? Krijgt de kiezer iets te zeggen over de uitwerking van de klimaatplannen? Komt er een vorm van inspraak? Krijgen wij óók een klimaattafel? We staan voor een van de grootste politieke uitdagingen, en vergaande wetgeving. Zal toch wel?

Lodewijk Asscher noemde het 'een kwestie van fatsoen' om de samenleving snel te betrekken bij de klimaatdiscussie

CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vroeg het recent aan premier Mark Rutte, in een debat over Europa. Nederland is op basis van Europese regels verplicht dit jaar, liefst zo vroeg mogelijk, een uitvoerig stuk naar Brussel te sturen. Rutte had overduidelijk geen zin in het onderwerp, en verwees chagrijnig door naar Eric Wiebes, de VVD-klimaatminister. Lodewijk Asscher (PvdA), voelde haarfijn aan dat hier een vervelend kwestietje gloort. Hij noemde het 'een kwestie van fatsoen' om op korte termijn te horen hoe het kabinet de samenleving gaat betrekken bij de klimaatdiscussie. Inclusief 'tijdpad'.

Jawel. De Europese richtlijn schrijft niet alleen voor dat het kabinet percentages CO2-reductie voor de komende 10 jaar vastlegt (wat in de coalitie al tot gedoe zal leiden). Ook moet precies benoemd met welke maatregelen dat wordt gehaald. En wie daarvoor de prijs betaalt: wat gaan burgers merken in hun portemonnee? Waar en hoe ontstaat ‘energie-armoede’? Volgens de EU-afspraak moeten burgers in een vroeg stadium ‘effectieve mogelijkheden’ krijgen om te participeren en om te worden 'geconsulteerd'.

Ik vraag me af wat die publieke consultatie zal voorstellen. Krijgen we een website waar je een mailtje heen kan sturen? Of een ondoorgrondelijke 'internetconsultatie'? Of komen er bijeenkomsten waar naar de gemiddelde Nederlanders wordt geluisterd? Of heeft Den Haag dat liever niet, nu het raadgevend referendum is afgeschaft? Het antwoord laat zich raden.

151 nieuwe vragen. Kennelijk bestaat er veel politieke ongerustheid over de enorme maatschappelijke impact én over de deugdelijkheid van doorrekeningen

Wat de richtlijn ook voorschrijft is dat zoveel mogelijk informatie en documenten achter de klimaatplannen openbaar moet worden. Zodat iedereen zich zelfstandig een oordeel kan vormen. Hier zien we een fascinerend fenomeen: enerzijds is er sprake van 'information overload'. Het kabinet correspondeert zich suf met de Kamer over de doorrekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB). Anderzijds valt er geen touw aan vast te knopen, en zie je door de bomen het bos niet meer. Kijk maar naar deze 151 (!) recente, nieuwe vragen van de vaste Kamercommissie voor Economische Zaken en Klimaat. Kennelijk bestaat er veel politieke ongerustheid over de enorme maatschappelijke impact én over de deugdelijkheid van doorrekeningen.

Die onrust lijkt me logisch. Vooral als het gaat om wie de prijs betaalt. Je hoeft alleen maar de analyse van het CPB grondig te lezen, om te weten dat deze rekenmeesters geen hoge pet op hebben van het werk van het PBL. Het CPB beperkt zich tot de maatregelen die 'concreet uitgewerkt en afdwingbaar' zijn. Bijlage C bestaat uit één lange opsomming van maatregelen die het PBL (deels) wel meeneemt, maar die volgens het CPB drijfzand zijn. (Zie pagina 37 en verder, waaronder voetnoot 36).

Eén keer raden waar dat achtergronddocument is? Het is er niet. Het moet nog gemaakt. De wetenschappelijke façade staat slechts in de grondverf.

Eerder schreef ik al over de heimelijke opstand van de backbencherstegen het klimaatakkoord. Die richt zich deels op het stimuleren van elektrisch rijden, en het gebruik van een privaat model (Carbon-tax, van Revnext). Dat dit bureau de onderbouwing voor beleid levert werd aanvankelijk niet gemeld aan de Kamer. Daarna werd er gejokt over de zogenaamde 'validatie'. Daarna over de (niet-) openbare aanbesteding. De essentie van een kritisch rapport van TNO werd door het Planbureau voor de Leefomgeving niet gebruikt.

Toegegeven: het ligt niet aan het model. Het ligt aan wat je erin stopt. Dan nog zou je moeten weten hoe het model exact werkt (dat weet de overheid niet), en vervolgens is het aan de politiek. Maar de kwestie rond dit model blijft doorzieken. In maart wordt door het PBL verzwegen dat hoogleraren de onderliggende cijfers niet kregen. Op donderdag 25 april stuurt het PBL een eigen samenvatting van een 'review' van die 4 hoogleraren naar de Kamer. Een dag later volgt de letterlijke tekst van de hoogleraren (en blijkt een kritisch deel in de PBL-selectie weggelaten). Die hoogleraren zeggen in gewoon Nederlands: geeft nou eerlijk aan dat de kosten veel hoger kunnen uitpakken, wees transparanter, en publiceer het ‘achtergronddocument’ dat voor de 'mobiliteitstafel' is gebruikt.

Eén keer raden waar dat document is? Het is er niet. Het moet nog gemaakt worden. De wetenschappelijke façade staat slechts in de grondverf. De Kamer krijgt het niet, laat staan het grote publiek. Het PBL werkt zich in hoog tempo in de nesten. Vind je het gek dat drie van de vier coalitiefracties (VVD, CDA, ChristenUnie) nu werkelijk álle onderliggende stukken willen zien? Alle berekeningen. (Voor de liefhebbers: let op vraag 9).

Het ‘fiscaal loket’: een ongedekte cheque van 1,5 miljard euro extra. Iemand gaat die prijs betalen.

Als je wilt snappen waarom dit belangrijk is: niet alleen het PBL, maar ook opdrachtgever het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) draaide mee aan de knoppen. 16 maal moest Revnext vorig jaar nieuwe berekeningen maken om tot een politiek gewenste uitkomst te komen. Voor het ministerie dat behoefte had aan 'inhuur fiscale stimulering'. Het eindresultaat daarvan is een berekening die de schatkist nog eens 1,5 miljard extra zal kosten aan fiscale subsidies voor elektrisch rijden. Bovenop de al ingeboekte 12 miljard. Zo krijgt het 'fiscaal loket' zoals IenW dat noemt, een bijzondere betekenis. Een ongedekte cheque, waarvoor iemand de prijs gaat betalen: de belastingbetaler.

Interessant is dat een niet onaanzienlijk deel van de doorgerekende plannen in het ontwerp-klimaatakkoord alweer ter discussie staat. Dat bleek al uit de kabinetsreactie in maart, waarin staat dat de plannen ‘haalbaar en betaalbaar’ moeten zijn, met een ‘faire verdeling’ van de lasten. Vandaar: de CO2-heffing voor de industrie, ontzien van burgers en aanpassing van de plannen. Dus moet de coalitie 'terug onderhandelen'. Altijd een recept voor ergernis: minder krijgen dan waar je dacht een deal over te hebben. Wie moet er dan slikken?

Vanuit de wandelgangen aan het Binnenhof gonst het dat irritatie toeneemt. Dat er met deuren wordt geslagen. Dat het moeizaam gaat. Dat verhoudingen onder druk staan.

Vanuit de wandelgangen aan het Binnenhof gonst het dat irritatie toeneemt. Dat er met deuren wordt geslagen. Dat het moeizaam gaat. Dat verhoudingen onder druk staan. Dat sommigen wel graag belijden dat we groene koploper in Europa willen zijn, maar dat het enthousiasme rap afneemt als blijkt dat de onderbouwing dun is. En de effecten fors. Het blije, opgetogen gevoel in de coalitie, begin maart, is volstrekt verdampt.

Ik ben benieuwd of en wanneer het kabinet eruit komt. En hoe gefundeerd de onderbouwing door rekenmeesters zal zijn. Hoe coalitie-Kamerleden de macht vervolgens gaan controleren.

En wanneer jij en ik de uitnodiging krijgen voor ons zegje aan de nationale klimaattafel.

 RTL Nieuws

Pieter Klein