De grootste liefhebbers van windmolens betalen daar het minst aan mee

Energietransitie wordt steeds meer betaald door de minderbedeelden.

Vrij zicht

Door: Martin Sommer 7 oktober 2017, 02:00

Van onze bazen hebben we de opdracht gekregen op het regeerakkoord te jagen. Mijn primeur is dat uw energierekening volgend jaar met 70 euro omhoog gaat. Dat is andere koek dan de 15 euro eigen risico waarvan het land nog nauwelijks bekomen is. Eerlijk gezegd kwam het nieuws niet uit het regeerakkoord, maar van de prijsvergelijker Pricewise.nl. Daar kun je lezen dat de belasting op energie (gas en licht dus) de komende jaren aanzienlijk zal stijgen. Hoe kan dat en waarom is de belangstelling zo lauw?

Dat laatste is niet helemaal waar. Vorige week woensdag was er in de Kamer een hoorzitting met een rijtje deskundigen over de kosten van het klimaatbeleid. De uitkomst loog er niet om. Van de subsidies op duurzaamheid gaat driekwart naar de welgestelden, becijferde het onderzoeksinstituut CE Delft. Zonnepanelen, zuinige auto's, groen beleggen, warmtepompen, allemaal zaken waar de overheid een centje bijlegt. De mensen met een kleinere beurs krijgen via hun woningbouwvereniging een bescheiden bijdrage in de energiekosten. In die kosten zit het spectaculaire verschil. CE Delft berekende dat de lasten voor de minderbedeelde huishoudens de komende decennia kunnen oplopen tot 17 procent van hun inkomen. Huh?

Ik belde met Economische Zaken. De voorlichter van het ministerie bevestigt de 70 euro stijging van de energielasten voor volgend jaar. De verklaring luidt dat we minder gas en elektriciteit gebruiken dan verwacht. Dat komt doordat de verduurzaming sneller gaat dan men dacht, en dat is mooi. Daardoor komt er wel minder belastinggeld binnen dan verhoopt, en dat moet worden goedgemaakt door de heffing te verhogen.

Dat kan ik volgen. Maar hoe zit het met dat snel oplopende verschil tussen arm en rijk, dat volgens CE Delft niet wordt gecompenseerd? Het verhaal is minder hilarisch dan dat over de subsidie voor de superwindmolen De Ambtenaar bij Medemblik, waar de gevallen topman Rijkman Groenink garen bij spon. Maar de gevolgen zijn er niet minder om. CDA-Kamerlid Agnes Mulder vond tijdens een debat de scherpste woorden: hoe kan het dat de grootste liefhebbers van windmolens daar het minst aan meebetalen?

We hebben het over een parel van een pervers effect, waar je wel even voor moet gaan zitten. Over de gas- en lichtrekening worden drie belastingen geheven. Energiebelasting, btw en de Opslag Duurzame Energie (ODE), die eigenlijk geen belasting mag heten. Die laatste is de boosdoener. De transitie naar een duurzame samenleving wordt zwaar gesubsidieerd. Het laatste bedrag dat ik zag, was ruim 31 miljard, uit te geven tussen 2016 en 2032. Daarvan worden vooral windenergie, biomassa en grootschalige zonneparken betaald. De subsidie moet worden opgebracht uit de ODE. Aan het begin van de regeling, in 2013, kostte die per huishouden maar een paar euro, omdat er nog maar weinig gesubsidieerde energie werd opgewekt. Naarmate de duurzame energieproductie op stoom komt, gaat de ODE rap mee omhoog. Dit jaar was het per huishouden 60 euro, over drie jaar is het 200 euro. En zo loopt het verder op.

Het gaat mis vanwege de zonnepanelen bij u op het dak. Die zijn zo'n groot succes dat het ministerie van Financiën in de jongste Miljoenennota (+) het voorhoofd fronst. De afgelopen jaren verdubbelde het aantal zonnepanelen bijna jaarlijks. Ik zag alleen het cijfer over 2015, waarin het Rijk 80 miljoen belastingopbrengst misliep. Dat worden dus honderden miljoenen. Immers, hoe meer zonnepanelen, hoe minder elektriciteit u afneemt, des te minder belasting u betaalt. Het beroemde streven van 'nul op de meter', zowel gas als licht, betekent dat er nul euro energiebelasting, btw en vooral ODE wordt afgedragen.

Die tekorten beginnen nu te bijten. De huishoudens die niet energetisch zelfkazen, zullen steeds meer betalen voor de transitie. Zo wordt de vrees van Kamerlid Agnes Mulder bewaarheid: de grootste windmolenliefhebbers zijn de mensen die hun eigen energie opwekken, en dus steeds minder meebetalen. Het perverse effect gaat nog verder: hoe duurder de duurzaamheidsopslag de komende jaren wordt, des te sneller verdient u de zonnepanelen op het dak terug.

Minister Kamp sprak in een overleg van drie à vier jaar terugverdientijd. Nog meer mensen zullen zonnepanelen plaatsen omdat ze geen dief van hun eigen portemonnee willen zijn. En de rekening van de transitie komt terecht bij degenen die vinden dat je een nutsvoorziening principieel met zijn allen moet dragen. En vooral natuurlijk bij de mensen die geen eigen dak hebben om panelen op te leggen, die hun huis huren, of die niet zomaar een paar duizend euro kunnen ophoesten. In Duitsland hakken ze al langer met dit bijltje en zei vakbondsvoorzitter Vassiliadis laatst in Die Welt dat 'de Energiewende de elite een goed geweten én een goede opbrengst heeft opgeleverd. Dat is een combinatie die echt power heeft.'

Hoe duurder de duurzaamheidsopslag de komende jaren wordt, des te sneller verdient u de zonnepanelen op het dak terug

De PVV noemde in een debat met Kamp de ODE een sluipmoordenaar. De honden blaffen, maar de karavaan trekt verder, zei hij. Zo kennen wij de minister. We hebben het zo afgesproken, zo gaan we het doen. Kamp ziet heus het probleem wel. In een brief aan de Kamer schrijft hij 'dat bijkomend effect is dat ODE en energiebelasting bij een steeds kleinere groep moet worden opgehaald. Dit zou (...) op termijn mogelijk een risico kunnen vormen voor draagvlak en solidariteit voor de energietransitie.' Let wel, solidariteit van arm met rijk.

Martin Sommer is politiek commentator van de Volkskrant.






De Volkskrant 6-10-2017