Geen leiders meer, maar persoonlijk leiderschap
Op een de laatste dag van maart rijden we door de storm over de dijk tussen Lelystad en Enkhuizen en dan door naar Anna Palowna.
Daar zijn we te gast bij Anja van der Horst, directeur bedrijfsvoering bij de Gemeente Hollands Kroon. Een bijzondere overheidsorganisatie die grote stappen vooruit maakt richting een community zonder hiërarchie. Gewoon betrokken en deskundige ambtenaren die de handen ineen slaan om de goede dingen te doen voor de burger. Zelfsturende teams inderdaad, ook hier. Maar niet als een nieuw kunstje van het management, maar als het beste werkende systeem om mensen maximaal te laten bijdragen aan de gezamenlijke “bedoeling”.
In 2010 besloten de bestuurders van de gemeentes Wieringen, Wieringermeer, Anna Palowna en Niedorp over hun eigen schaduw heen te stappen en te besluiten tot een fusie. Hieruit ontstond op 1 januari 2012 de gemeentelijke organisatie Hollands Kroon. Een gemeente met ca. 50.000 inwoners en een organisatie van ca. 350 betrokken ambtenaren. De huidige directie bestaat uit 3 personen waarvan Anja er één is. Momenteel is de organisatie in een overgang van oud naar nieuw organiseren. Stap voor stap maken teams van ca. 5 to 8 personen de omslag om geheel zelfsturend de toekomst in te stappen. Momenteel werken bijna 80 medewerkers op deze manier maar de trein rijdt en er is geen weg meer terug.
Een gemeente die zo ver voorop loopt wordt binnen de soms nog wat old-school denkende overheid al gauw afgedaan als schreeuwerig en zichzelf op de borst kloppend. Maar geloof me beste lezer, Anja is er oprecht op uit om zichzelf op termijn overbodig te maken. Op dit moment zijn er nog drie directieleden en drie afdelingshoofden. De titel “De laatste manager…” naar het gelijknamige boek van Ben Kuiken is hier aardig van toepassing. De managers… ze zijn aan het verdwijnen in Hollands Kroon.
Nieuwe zelfsturende teams beginnen met een tweedaags programma om elkaar vooral eerst goed te leren kennen. Hiermee onderstreept Anja het belang van “eerst het wie, dan het wat”. Zorg eerst voor een veilig team waar mensen alle relevante zaken bespreekbaar mogen en durven maken. Zo voorkom je dat er een “onderstroom” gaat ontstaan die het team tegenwerkt.
Geen overbodige werkzaamheden
“We maken hier geen plannen, maar we zijn gewoon druk aan het werk om de goede dingen te doen voor de samenleving. Personeelsdossiers worden nog wel gehanteerd, maar de wet poortwachter is aan de kant gezet. Daar geloven wij niet in dus doen we het niet. Het doet onrecht aan onze manier van denken en doen én met ons mensbeeld.” Aldus Anja van der Horst. “Natuurlijk zijn er mensen tijdens de reis afgehaakt. Niet iedereen kan de slag maken naar het werken vanuit volledige eigen verantwoordelijkheid. Veel mensen waren in het begin erg onrustig, maar iedereen die op enig moment ziet wat een mogelijkheden er ontstaan, gaat met veel meer betrokkenheid en toewijding aan de slag. Het haalt het beste in de mens naar boven als je ze niet telkens als management betuttelt, maar ze wijst op de eigen kracht en verantwoordelijkheid.”
Spanning en onzekerheid?
Een mooi mensbeeld en het zal zeker tot succes kunnen leiden, maar hoe zitten de medewerkers er nu eigenlijk echt bij? Wat vinden ze ervan? Tot haar grote schrik vernam Anja recentelijk dat veel mensen het werken in Hollands Kroon toch wel spannend vinden. Na wat doorvragen bleek die “spanning” te komen doordat van de medewerkers wordt gevraagd wat ze kunnen, wat ze willen en wat ze gaan toevoegen aan de organisatie. “Dat vraagt een hele volwassen, zelfstandige houding met veel eigen verantwoordelijkheid. En dat is niet iedereen gewend. We hebben mensen nodig die persoonlijk leiderschap ontwikkelen.”
Wat voegt de leiding nog toe?
Wat is in deze gemeente dan nog de toegevoegde waarde van een leidinggevende? “Vertouwen geven, kaders stellen en vooral ook durven loslaten”, aldus Anja. Steeds meer teams stappen in de trein op weg naar zelfsturing en bij de start gaat het erom dat je als leidinggevende in overleg de doelen bepaalt de normen stelt en vervolgens het aan het team overlaat hoe ze de doelen bereiken. Op je handen zitten en toestaan dat er fouten gemaakt worden. Sterker nog; we stimuleren dat mensen durven te experimenten en gaat er iets fout, dan is het vooral belangrijk wat de fout uiteindelijk aan nieuwe inzichten heeft gebracht; wat je er van kunt leren.
"Niemand wordt hier nog gepamperd. Werken in zelfsturende teams is geen vrijheid-blijheid"
“En we gaan nog verder, want uiteindelijk zijn de mensen in ons ambtelijk apparaat ook goed in staat om zelf de belangrijkste besluiten te nemen. We gaan hiermee steeds verder en dat vraagt van de leiding vooral loslaten maar van de medewerkers vraagt het ook iets. Niemand wordt hier nog gepamperd, we sturen op eigen verantwoordelijkheid en daarmee is het werken in zelfsturende teams geen vrijheid-blijheid. Integendeel, we zijn als het gaat om de kaders heel streng. Maar daarbinnen hebben de teams alle ruimte.”
Succesfactor: directie op één lijn
Een succesfactor tijdens de reis naar volledige zelfsturing is het feit dat de drie directieleden dezelfde waarden uitdragen en elkaar scherp houden. “Discussies kunnen en mogen flink oplopen omwille van de kwaliteit van het besluit. Maar uiteindelijk komen we er altijd uit omdat we vanuit dezelfde waarden ons werk doen.”
Huidige uitdagingen in de veranderende werkelijkheid
Mooie uitdagingen zijn het beloningssysteem. Anja schetst hoe het gaat: “We denken niet meer in functies, maar in de toegevoegde waarde die iedere medewerkers heeft binnen het team. In de zelfsturende teams waarderen en beoordelen medewerkers elkaar. Dat is een spannende ontwikkeling waarvan als je om je heen kijkt nog weinig tot geen voorbeelden van te vinden zijn. De basis van beloning zal liggen bij hoeveel verantwoordelijkheid iemand heeft en welke speelruimte hij heeft. Een boeiend traject, aldus Anja van der Horst.
In Hollands Kroon kunnen we oprecht zeggen dat iedereen gelijkwaardig is (maar niet gelijk). Je mening telt en je wordt uitgenodigd om kritisch mee te denken. Een medewerker van Hollands Kroon vertegenwoordigt de gemeente. Een leidinggevende is niet meer nodig om enig gewicht aan het gesprek te geven. In externe samenwerkingsvormen leidt dat nog wel eens tot verwarring. Men verwacht dan toch nog even iemand met een visitekaartje waarop “manager” staat om de knoop door te hakken.
Geen weg meer terug
Een volgende uitdaging is te zoeken hoe je intern kan komen tot een vorm van samenwerken en besluitvorming waarbij het echt niet meer van belang is wie het zegt en vanuit welke positie. Een manier van samenwerken die er dus voor zorgt dat mensen in volledige gelijkwaardigheid en gezamenlijkheid ook de meest ingewikkelde beslissingen samen kunnen nemen. Ook die reis is inmiddels begonnen. Hoe snel het gaat weet niemand, maar volgens Anja is er in ieder geval geen weg meer terug.
Persoonlijk leiderschap
De organisatie van de toekomst vraagt minder management en meer persoonlijk leiderschap. Misschien zijn dat wel twee kanten van de medaille. Want als je straks werkt in een organisatie zonder leiding? Wie moet het dan doen? Juist dan moet je het uit je zelf halen. Dat vraagt om een gezonde zelfreflectie, weten waar je goed in ben, waar je passie ligt en voortdurend leren van je ervaringen. Daarnaast gaat het erom dat mensen in wisselende groepen dankzij de goede feedback, een gelijkwaardige dialoog en een vorm van deep democracy de juiste beslissingen kunnen nemen.
Ze zijn op de goede weg, daar in Noord Holland. Misschien wel de snelst ontwikkelend gemeente van Nederland, maar laten we dat maar niet te hard roepen...
___________________________________
Lees ook uit de MEERPEEN.nl:
3 reacties :
Een organisatie waarin niemand de verantwoordelijkheid draagt is gedoemd te mislukken. Stel je bijv. eens een leger voor waarin geen leiding is, dat is onbestaanbaar. We zien het aan het politieapparaat waar het al jaren een chaos is vanwege een incompetente zich zelf verrijkende top.
Gezien het aantal rechtszaken tegen burgers en de daaraan verbonden kosten voor juridische bijstand en ambtenaren uren kunnen we concluderen dat het een chaos is op het gemeentehuis.
De familie Tonneman is een van de vele slachtoffers van de puinhoop bij bestuurlijk Hollands Kroon, iedereen verschuilt zich achter iedereen en niemand is verantwoordelijk.
Uit het onderzoek van bureau Greep is begin deze eeuw al gebleken dat het een zooitje was en vanuit die basis is het onmogelijk een verziekte cultuur om te buigen naar een beter lopende organisatie, dat snapt iedereen behalve de overbetaalde en volstrekt incompetente Anja v.d.Horst. Ook de politiek is schuldig aan de huidige chaos en niet te vergeten de onbeschofte zwendelaar(Nawijn) die v.d.Horst mee heeft genomen uit Heemskerk. (hij moest waarschijnlijk nog een schuld inlossen?
Boosaardige naïviteit gecombineerd met verwaandheid doet in tijden van opgang altijd zijn intrede waarna onherroepelijk de neergang begint die eindigt in chaos, verdriet en ellende. Dit nu is helaas een natuurkundige wetmatigheid waaraan vrouw Horst zich in dit sociologische voorbeeldje, versterkt door haar persoonlijke, hobbymatige inzichten en beweegredenen, gaarne onderwerpt. Zolang de geesten der mensen zich van dit fenomeen niet bewust zijn, zolang zal de ellende duren die wij aan onszelf te wijten hebben.
Heeft de onbeschofte zwendelaar(Nawijn) v.d.Horst meegenomen uit Heemskerk.
Hoe kan dat nou die was er toch al voordat de herindeling een feit was.
Ze is destijds net als Cremers al voorgesteld aan de stuurgroep die eerder o.l.v. Frank Rozenberg werd voorgezeten Wim van Twuijver trok toen ook al aan de touwtjes. Nawijn kwam pas later in beeld, eerst is Theo van Eijk nog waarnemend burgemeester geweest.
Het lijkt me sterk dat de huidige burgemeester toen al in beeld was.
Een reactie posten