Enquête Woningcorporaties is vooral mooi voor de bühne

Wieringen - In de Parlementaire Enquête Woningcorporaties staan de grote dossiers en boosdoeners centraal. 

Begrijpelijk, want hoe monsterlijker de financiële schandalen, des te sappiger ze zijn voor het publiek. Ik ben bang dat het enquêtecircus weinig zal bijdragen aan de broodnodige renovatie van het corporatiestelsel. Die vrees wordt gevoed door mijn ervaringen als (oud) toezichthouder bij woningbouwvereniging Beter Wonen op Wieringen (1100 woningen).

Van 2009-2010 heb ik samen met vier collega's geprobeerd toezicht te houden bij deze corporatie, waar het al jaren rommelde. Al direct merkten we dat veel zaken niet in de haak waren. Dat werd later bevestigd door een onderzoek naar het handelen van twee bestuurders. Er was geen openbaar aanbestedingsbeleid, er werd veel te duur grond aangekocht en de huisarchitect kreeg riant betaald voor een project dat nooit werd uitgevoerd.

De raad van toezicht bleek er al jaren voor spek en bonen bij te zitten. Vanaf het moment dat wij een vinger achter deze en andere zaken probeerden te krijgen, werden wij als toezichthouders tegengewerkt door het bestuur. Zo vroegen wij ons af waarom de boekhouder op inleenbasis jaarlijks 80.000 euro te veel verdiende, en dat al tien jaar lang. Daar mochten wij ons niet mee bemoeien, was het antwoord. Ook mochten we de boeken niet inzien.

Vreemd, elke sportvereniging heeft een kascommissie, maar deze corporatiekas van tientallen miljoenen werd nooit door de leden gecontroleerd. Na negen maanden van trammelant schorsten wij de bestuursvoorzitter. Dat gebeurde met instemming van het ministerie van VROM, het Centraal Fonds Volkshuisvesting en huisaccountant Deloitte, die trouwens al die jaren vrolijk de jaarrekeningen had goedgekeurd.

Het bestuur spande een kort geding tegen ons aan. De Alkmaarse rechter wist niks van corporaties af, erkende hij, maar vond een schorsing niet opportuun. Veel later bleek dat hij op het verkeerde been was gezet doordat het bestuur met notulen van de ledenvergadering had geknoeid.

Voor ons was de gerechtelijke uitspraak het sein om de handdoek in de ring te gooien. Aan VROM schreven wij: 'Grijp in bij deze woningbouwvereniging en zet een externe bewindvoerder/toezichthouder neer.' De minister bedankte ons voor de inzet 'die niet onopgemerkt is gebleven'. Daarna werd het muisstil vanuit Den Haag. Omdat Beter Wonen een vereniging is, wilde het ministerie er zijn handen niet aan branden. Dat die vereniging niet functioneerde, de leden niet konden controleren en daardoor het volkhuisvestelijk belang in het geding was, werd gemakshalve vergeten. Het zittende bestuur ging op dezelfde voet verder, de eerste jaren zelfs helemaal zonder toezicht en momenteel met een RvT waarvan de leden goede bekenden zijn van het bestuur. De Vestia-formule, zullen we maar zeggen.

Voor ons als oud-toezichthouders was na ons vertrek de kous nog niet af. Het bestuur wilden onze hoge advocaatrekening niet vergoeden en al helemaal niet de honderden uren die wij, vaak in eigen werktijd, hadden gemaakt. Na een jarenlang juridisch gevecht, waarbij zelfs beslag op mijn huis werd gelegd, werden wij eindelijk door het hof in Amsterdam volledig in het gelijk gesteld. Rehabilitatie door de vereniging laat nog op zich wachten.

Wat hebben we van dit alles geleerd? Dat je als goedwillende toezichthouder die wèl durft in te grijpen, vogelvrij bent. Dat sectorbreed een vermijdcultuur heerst zodat niemand het voor je opneemt. Dat via partijgelederen mensen uit de wind worden gehouden. En dat vooral de kleine corporaties een prooi zijn voor dure interimmers en adviseurs die zich nauwelijks druk maken over de governance.

Het leidt ertoe dat de onderste steen bij Beter Wonen nog steeds niet boven is. Een kritisch vervolgrapport blijft bij het bestuur en het ministerie onder de pet. Mooi voor de bühne, die enquête, maar na deze plas blijft veel zoals het was.

Bart Lankester,
Hippolytushoef oud-toezichthouder woningbouwvereniging Beter Wonen Wieringen